Wyciąg czy pochłaniacz?

Niezmiernie istotnym zagadnieniem związanym z wyborem okapu jest tryb jego pracy. Z pozoru błahy w teorii wybór okapu jako pochłaniacza lub wyciągu w praktyce staje się coraz częściej zmorą nie tylko dla użytkownika, ale także dla wspólnot mieszkaniowych czy kominiarzy.

Błędy popełniane są już na etapie projektowania kuchni i wyboru okapu. Podstawowym aspektem, na jaki należy zwrócić uwagę, jest to, czy okap może pracować w obu tych trybach – recyrkulacyjnym (jako pochłaniacz), jak i wywiewowym (jako wyciąg). Większość okapów jest do tego konstrukcyjnie przygotowana, ale – uwaga – nie wszystkie. Następnie należy sprawdzić, czy istnieje możliwość instalacji okapu w efektywniejszym i korzystniejszym pod względem oczyszczania powietrza trybie wywiewowym. W wielu wypadkach jest to, niestety, niemożliwe.

Przypomnijmy, że:

• Tryb wywiewowy (otwarty) – odprowadza powietrze bezpowrotnie do indywidualnego pionu wentylacyjnego lub bezpośrednio na zewnątrz pomieszczenia. Czasem nosi on także nazwę trybu ewakuacyjnego.
• Obieg recyrkulacyjny (zamknięty) – oznacza, że urządzenie pracuje w trybie pochłaniacza. Okap zasysa zanieczyszczone tłuszczami i oparami powietrze i przepuszcza przez filtr absorpcyjny (zwykle węglowy), po czym oczyszczone powietrze trafia z powrotem do pomieszczenia.

Na co zwrócić uwagę?

Należy pamiętać, że to, z której opcji skorzystamy, zależy od konstrukcji domu, a więc tego, czy jest to blok, mieszkanie czy segment, oraz od rodzaju jego kominów wentylacyjnych (jeden, dwa, szyb zbiorczy, mechaniczny, pion grawitacyjny itd.). Okap w trybie wyciągu powinien mieć odrębny, własny szyb kominowy. W pomieszczeniu, poza nim, znajdować się powinna dodatkowo niezależna kratka wentylacyjna. Wszystkie nowoczesne domy oraz bloki mieszkalne są w nie już dziś zazwyczaj wyposażone. Trzeba to jednak zawsze bardzo dokładnie sprawdzić. W wielu starej generacji budynkach czy domach mieszkalnych podłączanie okapów do kanałów grawitacyjnych (wywiewnych) jest zabronione, ponieważ mieszkania lub pomieszczenia są wyposażone w tzw. kanały zbiorcze. Gdy do takiego kanału zostanie podłączony okap, wtedy powietrze usuwane z jednego pomieszczenia (mieszkania) będzie wtłaczane do innego. W takim wypadku jedynym dopuszczalnym rozwiązaniem są okapy o obiegu zamkniętym (pochłaniacze).

Uwaga! Pod żadnym pozorem nie wolno podłączać okapu do zbiorczego pionu grawitacyjnego lub do pionu, w którym pracują inne urządzenia grzewcze lub wentylacyjne (np. piece gazowe).

Poradź się kominiarza!

W nowszych mieszkaniach i części domów jedno lub wielorodzinnych separowano kominy bądź budowano wiele niezależnych szybów. Wówczas niekiedy możliwe jest podłączenie okapu jako wyciągu do kratki w kuchni, ale zastrzegamy, iż tylko i wyłącznie po uprzedniej konsultacji z kominiarzem. Jeśli w pomieszczeniu będzie funkcjonowała kuchnia lub piecyk gazowy, niezbędne może okazać się zastosowanie kratki separacyjnej (dwudzielnej). Inaczej powietrze będzie cyrkulowało swobodnie jedynie w czasie, gdy włączony będzie okap. W pomieszczeniu z jednym kanałem wentylacyjnym stosowanie tego typu kratki zalecamy niezależnie od tego, jakiego typu urządzenia są w nim zainstalowane. Niezmiernie istotną kwestią w wypadku pracy okapu jako pochłaniacza są stosowane w nim filtry, a w wypadku wyciągu jakość i poprawność instalacji przewodów kominowych poprowadzonych między okapem a kominem.

Źle dobrane, źle zamontowane

Szokujący jest fakt, że obecnie w Polsce ponad 70 proc. (!) okapów jest dobieranych i montowanych nieprawidłowo. Potwierdzają to coroczne kontrole wentylacji i obserwacje fachowców. Podstawowe błędy to:

• montaż okapu w trybie wyciągu w sytuacji, kiedy uniemożliwiają to czy wręcz zabraniają tego uwarunkowania techniczne;
• zły montaż okapu w szafkach kuchennych połączony z nieszczelnym odprowadzeniem mas powietrza na zewnątrz (utrata sprawności okapu);
• niewłaściwie dobrana wysokość i szerokość oraz moc i wydajność okapu – zakłóca to efektywność wentylacji w całym domu.

Montaż i instalacja

Warto uświadomić sobie fakt, że tylko poprawny i fachowy projekt oraz montaż okapu zapewni mu wydajną, bezawaryjną i cichą pracę. Nie jest prawdą, że każdy okap może zainstalować poprawnie „każdy”. Zawiesić okap może każdy, ale nie dobrać i podłączyć profesjonalnie do kanału wentylacyjnego, o jego uszczelnianiu nie wspominając. Tego typu składowych poprawnej pracy okapu jest wiele. Tani zakup okapu w Internecie w połączeniu z fatalnym montażem kosztuje podwójnie (pomijając fakt, że zwykle nic nie działa…). Dlatego warto korzystać z pomocy fachowców i nabywać produkty dobrej jakości – najlepiej u sprawdzonych specjalistów. Dotyczy to także akcesoriów, w tym rur ewakuacyjnych, zwłaszcza że ich jakość w wielu wypadkach pozostawia wiele do życzenia.

Kilka podstawowych zasad

Dobór i montaż urządzeń wentylujących to temat rzeka. Tak jak wentylacja. Zajmuje wiele książkowych pozycji. Brak miejsca wymusza, że skupiamy się na kilku najważniejszych aspektach związanych z pracą okapu w trybie wyciągu, raz jeszcze zalecając konsultację i montaż z fachowym studiem lub instalatorem. Zacznijmy od faktu, że za poprawny mikroklimat w kuchni (i domu w ogóle) odpowiada właściwie zaprojektowana wentylacja. W gotowych domach czy mieszkaniach bywa z tym naprawdę różnie. O tyle jest to istotne, iż każda kuchnia wymaga indywidualnego rozwiązania wentylacyjnego ze względu na stylistykę mebli kuchennych, umiejscowienie, długość przewodu wentylacyjnego lub też brak możliwości podłączenia do takowego. Należy pamiętać o kilku ważnych zasadach:

• pomieszczenie, w którym przebywają ludzie, powinno być „omywane” powietrzem wentylującym; prędkość i temperatura powietrza nie mogą wywoływać odczucia przeciągu lub tzw. stagnacji (stojącego powietrza);
• powietrze wentylujące powinno być wymieniane naturalnie po niezależnej eliminacji zanieczyszczeń przez okap;
• droga i prędkość przepływu powietrza w pomieszczeniu nie mogą być przypadkowe, lecz starannie dobrane;
• należy uwzględnić czynniki wpływające na przepływ powietrza, np. właściwości strug nawiewnych i wywiewnych;
• istotnymi elementami są położenie względem siebie otworów wywiewnych i nawiewnych oraz różnica temperatur między powietrzem wywiewanym i nawiewanym.

Na poprawną wentylację wpływ mają także źródła ciepła oraz ich skupienia. Mogą bowiem tworzyć strugi konwekcyjne i wpływają na kształt oraz prędkość strug powietrza wentylującego. Nie mniej istotne są uwarunkowania związane z wyposażeniem pomieszczenia, a więc meble, sprzęt AGD, ścianki, detale konstrukcyjne oraz ozdobne, a nawet rodzaj i rozmieszczenie oświetlenia.

Uwaga! W mieszkaniach i domach często stosuje się jedynie wietrzenie okresowe przez otwarcie okien lub wentylację naturalną, grawitacyjną. Niestety, to niewystarczające zwłaszcza latem!

Wietrzenie nie wystarczy

W mieszkaniach i domach często stosuje się jedynie wietrzenie okresowe przez otwarcie okien lub wentylację naturalną, grawitacyjną, do której wykorzystuje się kanały o przekroju 140 × 140 lub 140 × 200 mm. Taki system wietrzenia jest niewystarczający, zwłaszcza latem. Zgodnie z obowiązującym prawem w mieszkaniu wielopokojowym kuchnia może stanowić część pokoju przeznaczonego na pobyt dzienny pod warunkiem zastosowania w tym pomieszczeniu wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej z podłączeniem do niej okapu wywiewnego nad trzonem kuchennym, a także z zapewnieniem odprowadzenia powietrza z pomieszczenia dodatkowym otworem wywiewnym, usytuowanym nie więcej niż 0,15 m poniżej płaszczyzny sufitu. Zatem w prawidłowo wentylowanej kuchni, w której spędzamy dużo czasu, w domu jednorodzinnym lub mieszkaniu w budynku wielorodzinnym nie może zabraknąć wentylacji mechanicznej, którą uzyskuje się przez zastosowanie odciągów miejscowych (okapów). Te zamontowane są zwykle nad źródłem zanieczyszczeń i mają za zadanie wychwytywać je usuwać na zewnątrz. Podłączając okap do kanału wentylacyjnego, należy upewnić się, że zapewniony będzie dopływ odpowiedniej ilości powietrza do pomieszczenia. Ważny jest również kierunek, w jakim dostarczane jest powietrze. Należy unikać tworzenia się przeciągów po przekątnej pomieszczenia.

Montażowe cyferki

Podstawowym parametrem przy montażu okapu jest jego odległość od płyty. W wypadku płyt elektrycznych nie może być ona mniejsza niż 65 cm, zaś w wypadku płyt gazowych (lub mieszanych) 75 cm. Są to liczby wymagane obligatoryjnie. Choć nie ma norm i nie jest to obowiązkowe, zaleca się stosowanie zasady, aby okap, niezależnie od typu, był tej samej szerokości co płyta kuchenna lub szerszy (nigdy węższy!). Sytuacją idealną jest, jeśli okap jest nieco szerszy – np. płyta ma 70 cm, a okap 90 cm szerokości. Niezmiernie istotną kwestią jest odpowiednie podłączenie okapu do kanału. Jak się w praktyce okazuje, w tym z pozoru błahym elemencie popełnianych jest często wiele błędów. Jak pokazano na rysunkach, nie mogą to być kąty proste. Ważne są także przekroje. Duże pomieszczenia kuchenne czy kuchnie otwarte na pokój wymagają kanału wentylacyjnego o średnicy 150 mm, a jeśli chce się zainstalować silnik zewnętrzny – 180 mm i więcej. Kanały poniżej 150 mm średnicy zmniejszają wydajność okapu i zwiększają poziom hałasu przepływającego powietrza. Warto pamiętać, że istnieje rozwiązanie problemu wąskiego kanału wentylacyjnego. Jest nim specjalne urządzenie montowane w górnej części komina, które w momencie, gdy użytkownik przełączy okap na wyższy bieg, „dzieli” wychodzące z okapu powietrze i część wpuszcza z powrotem do pomieszczenia – oczywiście po uprzednim przefiltrowaniu przez filtry węglowe. Najlepsze pochłanianie jest wtedy, gdy różnica między szerokością płyty grzewczej, a szerokością okapu tradycyjnego wynosi od 7° (okap przyścienny) do 10° (okap wyspowy). W wypadku innego typu okapów (np. ukośnych, sufitowych) ważne jest, aby obszar „oddechu” okapu obejmował jak największy obszar strefy gotowania. Kąty siłą rzeczą są tu aspektem drugoplanowym. Sam okap nie powinien ograniczać możliwości poruszania się w obrębie płyty. Optymalnym rozwiązaniem jest umieszczenie go na wysokości odpowiadającej wzrostowi użytkownika. Tu ważna uwaga: należy pamiętać, że im dalej od płyty grzewczej, tym większa powinna być szerokość okapu. Oczywiście, pojawia się tu pytanie, do którego z domowników dostosować wysokość umieszczenia okapu, bowiem w gospodarstwie domowym zwykle funkcjonuje wiele osób. Oczywiście pod uwagę bierzemy najwyższą osobę i do niej stosujemy nasze „standardy”.

Zapobieganie kondensacji pary wodnej

Odpowiednia izolacja kanałów wentylacyjnych znajdujących się w budynku z pozoru nie wydaje się kwestią zbyt istotną. Nic bardziej mylnego. Odpowiednie zabezpieczenie ich powierzchni nie tylko pozwala zabezpieczyć instalację przed kondensacją pary wodnej i stratami energii, ale również tłumi hałas, który jest bardzo łatwo przenoszony przez kanały pozbawione odpowiedniej izolacji. Ważne jest, aby zachować 1° spadku oraz stosować zawory zwrotne w wypadku kanału poziomego. Warto też stosować zbiorniki kondensacyjne oraz zawory zwrotne w wypadku kanałów pionowych. Ten obszar wymaga jednak wysoce specjalistycznej wiedzy instalatorskiej.