Gdzie są moje gigabajty?

Czyli o różnicach w zapisie binarnym i dziesiętnym.

Jak da się zauważyć, pojemność deklarowana nośnika nigdy nie odpowiada pojemności podawanej przez system operacyjny. Początkowo, gdy dyski twarde miały niewielkie pojemności, np. 2 GB, problem ten był błahy i niewielu zwracało na to uwagę. Brakowało po prostu kilku megabajtów, a wśród niezorientowanych krążyły legendy o magicznej części pojemności, którą zajmuje oprogramowanie nośnika lub w komputerach system operacyjny. Rzeczywistość jest jednak zgoła inna i dotyczy po prostu różnic w obliczaniu pojemności przez producentów i komputery. Jak wiadomo, podstawową jednostką przy opisywaniu pojemności jest bajt, który wraz z kolejnymi przedrostkami tworzy inne wielkości, np. kilobajt (103 bajtów, czyli 1000 bajtów) czy megabajt (106 bajtów, czyli 1 000 000 bajtów). Podobnie jest chociażby w jednostkach masy, gdzie 1000 gramów to jeden kilogram. Nie można jednak zapominać, że przedrostki takie jak kilo, mega, giga, czy tera są przedrostkami dziesiętnymi, a każdy komputer korzysta z dwójkowego systemu liczbowego. Prowadzi to więc do pewnej niespójności, ponieważ według tej defi nicji jeden kilobajt powinien mieć 1000 bajtów, tak jednak nie jest i jeden kilobajt to w rzeczywistości 1024 bajty. Aby zlikwidować tę nieścisłość, Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna wprowadziła przedrostki binarne, które odpowiednio dla poszczególnych przedrostków dziesiętnych nazwano:

• kilo – kibi,
• mega – mebi,
• giga – gibi,
• tera – tebi,
• peta – pebi,
• eksa – eksbi,
• zetta – zebbi,
• jotta – jobi.

Niestety, nowe oznaczenia nie spotkały się z powszechną akceptacją, ponieważ tak z powodów marketingowych, jak i zwykłego przyzwyczajenia producenci stosują przedrostki dziesiętne. Nie inaczej jest w systemach operacyjnych, gdzie również używane są powszechne dla nas megabajty i gigabajty zamiast mebibajtów i gibibajtów. Warto jednak bliżej się temu przyjrzeć i obliczyć, z jak dużą nieścisłością mamy do czynienia w przykładowym dysku o deklarowanej pojemności 1 TB. Według przelicznika dziesiętnego taki dysk powinien mieć 1 000 000 000 000 bajtów. Aby otrzymać wartość binarną, należy to podzielić trzykrotnie przez 1024. 1 000 000 000 000/1024/1024/1024 = 931,32. W rzeczywistości użytkownik dysku zamiast obiecanego 1 TB otrzymuje przestrzeń 931,32 GB. Oczywiście im większa pojemność nośnika, tym większa różnica.