Stereo cyfrowe i analogowe

Systemy stereofoniczne, mimo że nie tak funkcjonalne jak zestawy kina domowego, to jednak wielu użytkownikom wydają się wręcz niezastąpione do odtwarzania muzyki w domowym salonie czy specjalnie zaaranżowanym pomieszczeniu odsłuchowym.

Klasyczny zestaw stereofoniczny tworzy para kolumn głośnikowych podłączona do wzmacniacza, który współpracuje z różnego typu źródłami dźwięku (przewodowo lub bezprzewodowo). W doborze urządzenia źródłowego użytkownik ma olbrzymią swobodę. Może to być np. odtwarzacz CD, gramofon, ale także komputer czy smartfon. Im bardziej funkcjonalne i wszechstronne urządzenie wzmacniające sygnał audio, tym więcej różnorodnych źródeł sygnału audio będziemy mogli wykorzystać w takim zestawie stereofonicznym. Alternatywą dla wzmacniacza może być amplituner stereofoniczny, czyli po prostu wzmacniacz z wbudowanym tunerem radiowym. Innym rozwiązaniem może być zastosowanie zamiast wzmacniacza oddzielnych komponentów w postaci przedwzmacniacza i końcówki mocy. Prosty system stereofoniczny można nabyć już nawet za kilkaset złotych. Producenci sprzętu audio nie zapominają jednak o najbardziej wymagających użytkownikach. W ofercie możemy więc znaleźć również hi-endowe zestawy, których cenę liczy się nawet nie w tysiącach, a w dziesiątkach tysięcy złotych. Niezależnie jednak od tego, z jakim systemem audio mamy do czynienia, i tak końcowym ogniwem całego łańcucha przetwarzania będą głośniki.

Kolumny podłogowe i podstawkowe

W wielosegmentowych zestawach stereofonicznych dominują kolumny podłogowe. Niektóre modele kolumn podłogowych mogą mieć u podstawy kolce lub gumowane nóżki, które zabezpieczają kolumnę przed nadmiernymi wibracjami wytwarzanymi przez podłoże. Dzięki nim kolumna zmniejsza swoją powierzchnię styku z podłogą praktycznie do niezbędnego minimum. Drugim chętnie wykorzystywanym typem kolumn w systemach stereo, m.in. ze względu na niewielkie gabaryty, są kolumny podstawkowe. Często przez użytkowników są one ustawiane na różnego rodzaju komodach czy meblościankach. Aby jednak zapewnić im odpowiednią wysokość w stosunku do słuchacza, często stosuje się do nich specjalne podłogowe stojaki czy podstawki, od których zresztą wzięło się określenie – kolumna podstawkowa. Tego typu konstrukcje mogą być też elementem niewielkiego zestawu wieżowego i sprzedawane są w komplecie z jednostką centralną. W tym wypadku często nie ma możliwości wymiany ich na inne. Rzadziej spotykanym typem kolumn w zestawach stereofonicznych są modele naścienne i modele do zabudowy. Są one wykorzystywane głównie wówczas, gdy nie ma miejsca na poprawne rozstawienie klasycznych podłogowych lub podstawkowych kolumn głośnikowych czy też kiedy nie chcemy, aby zestaw kolumn był jednym z „mebli”, rozstawionym i zajmującym przestrzeń użytkową w domowym salonie.

Model BL40 MKII to nowa wersja popularnego podłogowego modelu polskiej marki Melodika. Zmiany w porównaniu do pierwowzoru (modelu BL40) objęły zarówno modyfikacje techniczne jak i wizualne.

Rozstawienie kolumn i instalacja systemu

Niezależnie od tego, z jakimi kolumnami mamy do czynienia w zestawie stereofonicznym, znacznie łatwiej zadbać o prawidłowe rozstawienie dwóch kolumn głośnikowych niż całego systemu kina domowego, w którym najczęściej jest ich 5 lub więcej (w niektórych konfiguracjach kina domowego dochodzą jeszcze głośniki sufitowe). Zestaw dwukanałowy zajmuje tym samym mniej miejsca w pomieszczeniu odsłuchowym. Znacznie łatwiejsza jest więc instalacja i konfiguracja. Kolumny zestawu stereo powinny być rozstawione symetrycznie i zwrócone w kierunku miejsca odsłuchu. Istotne jest także zachowanie odpowiednich odległości. Można tutaj przyjąć zasadę trójkąta równobocznego, tzn. wszystkie trzy odległości – pomiędzy kolumnami, a także pomiędzy kolumnami a słuchaczem – powinny być takie same. Ważna jest też wysokość ustawienia kolumn, o czym już zresztą wspominaliśmy w odniesieniu do kolumn podstawkowych. W modelach podłogowych sprawa jest ułatwiona, bo one są już tak skonstruowane, aby poszczególne przetworniki wykorzystywane w kolumnie znajdowały się na odpowiedniej wysokości względem słuchacza (siedzącego zazwyczaj w fotelu czy na kanapie ustawionej w pomieszczeniu odsłuchowym). Jeśli mamy do czynienia z kolumnami podłogowymi lub podstawkowymi, należy zwrócić także uwagę na odległości tych kolumn od ścian pomieszczenia. Zbyt bliskie sąsiedztwo ściany może spowodować nadmierne wzmocnienie niskich częstotliwości, zwłaszcza jeśli otwór bass-reflex usytuowany jest na tylnej ścianie kolumny głośnikowej. Za minimalną odległość często przyjmuje się ok. 50 cm. W domowym pomieszczeniu odsłuchowym nie zawsze jednak mamy możliwość jej zachowania. Należy także unikać ustawiania kolumn w narożnikach.

Podstawkowy hi-end

Świetnie brzmiący system stereofoniczny można stworzyć również z wykorzystaniem kolumn podstawkowych. Udowadnia to model Studio firmy Monitor Audio. Jest to 2-drożna konstrukcja, której pasmo przenoszenia mieści się w zakresie od 48 Hz do 60 kHz. W konstrukcji modelu Studio zastosowano wstęgowy przetwornik wysokotonowy zrealizowany w technice MPD (Micro Pleated Diaphragm). Jest on otoczony przez dwa 4-calowe woofery RTD II (Rigid Diaphragm Technology) z techniką C-CAM (Copper Clad Aluminum Magnesium). Przetworniki te wyróżniają się dużą sztywnością, a do tego są odporne na duże wychylenia. System głośnikowy pracuje w oparciu o zwrotnicę, której częstotliwość podziału wynosi 2,7 kHz. Wykorzystano w niej kondensatory polipropylenowe i laminowane cewki indukcyjne z rdzeniem powietrznym. Model Studio wyposażono w terminale głośnikowe z miedzią jako elementem przewodzącym, które stosowano dotąd w modelach z serii Platinum II, jednej z najlepszych serii kolumn głośnikowych tego brytyjskiego producenta sprzętu audio. Model Studio wykorzystuje obudowę typu bass-reflex opartą na systemie HiVe II (od ang. High Velocity), co pozwala uzyskać szybki przepływ powietrza oraz małe zniekształcenia dźwięku. Dostępny jest w trzech wersjach kolorystycznych: szarej, białej i czarnej. W sprzedaży dostępna jest również opcjonalna podstawka w kolorze czarnym lub białym.

Subwoofer nie tak ważny

Zastosowanie zewnętrznego subwoofera aktywnego może korzystnie wpłynąć na przetwarzanie basów w domowym systemie audio. Nawet w wypadku tańszych konstrukcji subwooferów poprawa brzmienia w dolnym zakresie pasma akustycznego będzie zauważalna. Odpowiednia lokalizacja w pomieszczeniu odsłuchowym ma mniejsze znaczenie w wypadku subwoofera niż pozostałych kolumn głośnikowych systemu audio, ponieważ wytwarzany przez niego dźwięk charakteryzuje się na tyle niskim pasmem częstotliwości, że jest niemal bezkierunkowy. W systemach stereofonicznych, inaczej niż w kinie domowym, często nie ma nawet konieczności stosowania dodatkowej zewnętrznej kolumny niskotonowej. Jeżeli jednak już musimy lub po prostu chcemy skorzystać z subwoofera, może to być model bezprzewodowy. Tego typu konstrukcje są, oczywiście, droższe od klasycznych modeli przewodowych, jednak brak dodatkowego okablowania znacznie ułatwia ustawienie subwoofera w pomieszczeniu i pomoże uczynić go niemal niewidocznym

Kolumny i głośniki aktywne

Praktycznym rozwiązaniem w innowacyjnym systemie stereofonicznym może być zastosowanie kolumn aktywnych. Zwykle sprzedawane są one w parach. Wówczas jedna z kolumn ma wbudowany wzmacniacz i zasila drugą kolumnę takiego zestawu stereo. Tego typu modele mogą mieć zintegrowany prosty, dwu- lub trzyzakresowy korektor brzmienia. Na rynku dostępne są również modele z wbudowanym tunerem radiowym, złączem USB, a nawet czytnikiem kart SD, co pozwala na odtwarzanie muzyki bezpośrednio z przenośnych pamięci flash. W ofercie niektórych producentów dostępne są również głośniki aktywne, które mogą być wyposażone w moduły łączności bezprzewodowej. Coraz więcej urządzeń wyposażanych jest w moduł Bluetooth, a niektóre obsługują również łączność Wi-Fi. Strumieniowe odtwarzanie muzyki bezpośrednio z urządzenia mobilnego, które zwykle mamy pod ręką, to bardzo praktyczne i wygodne rozwiązanie. Niektóre aktywne głośniki bezprzewodowe można sparować ze sobą i z ich wykorzystaniem odtwarzać dźwięk stereofonicznie. Wówczas jeden z głośników odpowiada za lewy, a drugi za prawy kanał audio.

Design systemów stereo

W systemach stereofonicznych niezwykle ważne jest wzornictwo wykorzystywanych elementów. Odgrywa ono znacznie większą rolę niż w systemach kina domowego, zwłaszcza jeśli chodzi o kolumny głośnikowe, których producenci prześcigają się w opracowywaniu nowych kształtów, kolorów, a nawet materiałów na obudowy. Obecnie nie musi to już być drewniana, klasyczna obudowa z płyty MDF. Niektórzy stosują nawet takie materiały jak szkło, aluminium czy… beton. Wśród całej gamy rozmaitych urządzeń możemy zaobserwować kilka ciekawych trendów stylistycznych. Mamy tu na myśli przede wszystkim styl retro, vintage czy też nowoczesną, industrialną stylistykę. Ważna jest również kolorystyka kolumn głośnikowych, które powinny stylistycznie pasować do aranżacji pomieszczenia, w którym są wykorzystywane, a tym jest bardzo często po prostu domowy salon. Z tego względu producenci oferują często ten sam model, ale w różnych wersjach kolorystycznych. W wypadku urządzeń takich jak odtwarzacze CD, wzmacniacze czy amplitunery często są to kolory takie jak czarny czy srebrny, a w wypadku kolumn głośnikowych najpopularniejsze są takie kolory jak czarny, biały, orzech włoski czy wenge. Może też być dostępna wersja matowa lub wykończona na wysoki połysk. Niektórzy producenci mogą oferować również wykonanie obudowy w dowolnym odcieniu z szerokiej palety barw lub wzorów (np. palety RAL lub RGB). Nie chcąc wzorować się na innych producentach czy dostępnych na rynku modelach, wiele firm wykorzystuje własne biura projektowe, w których powstają unikalne, nowoczesne projekty sprzętu audio. Wprawne i obeznane w branży audio oko z pewnością byłoby w stanie rozpoznać producenta hi-endowego urządzenia, nawet jeśli na produkcie nie widniałoby logo marki.

Wzmacniacze hybrydowe, wykorzystujące lampy w stopniu wejściowym (w sekcji przedwzmacniacza), a tranzystory w końcówce mocy, łączą w sobie dwa światy audio – analogowy i cyfrowy, zapewniając przy tym wyjątkowe brzmienie i funkcjonalność.

Ulepszanie istniejących konstrukcji

Producenci kolumn głośnikowych nie tylko wprowadzają do oferty nowe modele, ale też starają się ulepszać te już istniejące. Doskonałym tego przykładem jest seria Platinum marki TAGA Harmony, która dostępna jest na rynku w nowej, trzeciej już odsłonie. Obecnie dostępne są w niej dwa modele podłogowe (F-120 v.3 i F-100 v.3) oraz model podstawkowy B-40 v.3 z magnetycznie mocowanymi maskownicami. Przy opracowywaniu nowej wersji kolumn z serii Platinum brał udział projektant, a jednocześnie od wielu lat recenzent sprzętu audio – Arkadiusz Ogrodnik. Jest on odpowiedzialny m.in. za dostrajanie brzmienia nowych modeli marki TAGA Harmony. Od jego nazwiska nazwano nawet zwrotnice głośnikowe wykorzystane w serii Platinum v.3, które producent określił mianem Zwrotnic Ogrodnika (Ogrodnik Crossovers). Oprócz zmian w konstrukcji zwrotnic głośnikowych i odświeżenia wzornictwa, nowe wersje kolumn głośnikowych wykorzystują nowy panel głośnika wysokotonowego z zagłębieniami pełniącymi funkcję dyfuzora. Zmieniono również kształt tweetera i zastosowano w nim lżejszą tytanową kopułkę z dodatkowym pierścieniem miedzianym, którego zadaniem jest zwiększenie poziomu ciśnienia akustycznego wytwarzanego przez głośnik, a jednocześnie minimalizacja zniekształceń. Nowej generacji głośniki średniotonowe, średnio-niskotonowe i niskotonowe mają sztywny aluminiowy kosz i charakteryzują się szybkimi ruchami membrany. Zastosowano też nową cewkę miedzianą typu flat-wire, która gwarantuje przenoszenie większej mocy i dłuższy czas pracy na krańcach zakresów bez zwiększania temperatury. Membrana pasywna (zastosowana tylko w największym modelu – F-120 v.3) dodatkowo pogłębia zakres przetwarzania najniższych częstotliwości, wykorzystując wewnętrzne ciśnienie wygenerowane przez aktywne przetworniki niskotonowe. Kolumny z serii Platinum v.3 mają tzw. odwrócone zawieszenie membran, co zapewnia stabilniejszy, szybszy i możliwy w większym zakresie ruch membrany, dzięki czemu osiągnięto większą dynamikę, bardziej precyzyjny i naturalny dźwięk. Nowa seria kolumn głośnikowych ma być potwierdzeniem hasła, które przyświeca marce TAGA Harmony – „Born in Europe – Crafted for the World”, a więc przykładem europejskiego produktu, ale stworzonego na światową skalę. Oferowana jest w czterech kolorach: czarnym, wenge, dębowym i orzechowym.

Analogowo czy cyfrowo?

Do zasilenia kolumn głośnikowych możemy wykorzystać wzmacniacze wykonane w technice lampowej lub tranzystorowej albo modele hybrydowe, będące kompromisem między tymi dwoma rozwiązaniami. W tym ostatnim wypadku lampy stosowane są w sekcji przedwzmacniacza, a tranzystory w końcówce mocy urządzenia. Wpływ konstrukcji przedwzmacniacza na brzmienie jest bardzo ważnym czynnikiem przy wyborze odpowiedniego modelu do systemu stereo. Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, która konstrukcja – lampowa czy tranzystorowa – brzmi lepiej. Z pewnością każda z nich brzmi charakterystycznie. Wiele zależy też od konkretnego modelu urządzenia i zastosowanych w nim lamp lub tranzystorów. Powszechnie panuje opinia, że modele lampowe oferują charakterystyczne, cieplejsze brzmienie w porównaniu z modelami tranzystorowymi (jest ono wzbogacone większą liczbą składowych harmonicznych, najczęściej tych parzystych), co nie oznacza, że jest ono lepsze od tranzystorowego, jest po prostu nieco inne, a ostateczny wybór i tak zależy od preferencji kupującego. Z urządzeniami cyfrowymi i analogowymi mamy również do czynienia, jeśli chodzi o źródła dźwięku w stereofonicznym systemie audio. Mogą być to modele odtwarzające cyfrowy dźwięk, R e k l a m a np. odtwarzacze sieciowe czy odtwarzacze CD, lub urządzenia analogowe – tutaj królują przede wszystkim gramofony. Coraz częściej użytkownicy skłaniają się jednak ku wirtualnym bibliotekom muzycznym zgromadzonym w różnego rodzaju serwisach streamingowych i nie gromadzą już fizycznych nośników z muzyką (czy to płyt CD, czy płyt winylowych). Niektóre serwisy oferują zresztą jakość dźwięku przewyższającą nawet tą znaną z płyty CD.

Referencyjny monofoniczny wzmacniacz REF160M firmy Audio Research to wyjątkowa w swojej klasie konstrukcja lampowa, kosztująca ok. 80 tys. zł. W stereofonicznym systemie audio należy wykorzystać dwa takie komponenty.

Kolumny aktywne oprócz zintegrowanego wzmacniacza mają zwykle różnorodne złącza cyfrowe i analogowe, które umożliwiają bezpośrednią współpracę z zewnętrznymi urządzeniami źródłowymi, np. komputerami lub smartfonami.

Akustyka ma znaczenie

Dla ostatecznego brzmienia uzyskiwanego z wykorzystaniem stereofonicznego systemu audio niebagatelne znaczenie ma akustyka pomieszczenia, w którym został on zainstalowany. Pomieszczenie odsłuchowe nie może być ani nadmiernie wytłumione, ani też zbyt mocno rozpraszać dźwięku wytwarzanego przez kolumny głośnikowe. Duże rozpraszanie powoduje, że do ucha słuchacza dociera zbyt dużo fal dźwiękowych odbitych, co zniekształca dźwięk i czyni go nienaturalnym. Na sposób rozchodzenia się dźwięku mają też wpływ wymiary i proporcje wymiarów pomieszczenia. Istotna jest również odległość słuchacza od systemu głośnikowego. Im jest ona większa, tym istotniejszą rolę zaczynają odgrywać fale odbite od rozmaitych powierzchni. Pogłosowość wnętrza możemy korygować z wykorzystaniem różnorodnych ustrojów akustycznych. Nie zawsze muszą to być drogie i skomplikowane panele akustyczne. Czasem wystarczy np. duży regał wypełniony książkami, gruby dywan czy szerokie zasłony. Z pomocą przychodzą również producenci sprzętu audio, którzy wyposażają swoje urządzenia w rozmaite systemy automatycznej korekcji akustyki pomieszczenia.

Gratka dla audiofila

Dla planujących zakup kolumn, czy też kompletnych systemów audio doskonałą okazją do sprawdzenia w praktyce rozmaitych konfiguracji są różnego rodzaju targi i imprezy, na których prezentowane są głównie właśnie zestawy stereofoniczne. W Polsce największymi targami z hi-endowym sprzętem audio są Audio Video Show. Jest to, obok targów High End w Monachium, największa tego typu impreza, na której wystawiają się najwięksi producenci urządzeń do systemów stereofonicznych i nie tylko. Podczas tego typu imprez można zobaczyć i posłuchać, jak brzmią najlepsze systemy audio i audio-wideo na świecie.

Dobre brzmienie w dobrej cenie

Producenci kolumn prześcigają się w opracowywaniu nowych konstrukcji kolumn głośnikowych, zarówno pod względem wzornictwa, jak i brzmienia. Z myślą o zasobności portfela statystycznego klienta starają się jednak konstruować takie modele, które przy zachowaniu korzystnej ceny wciąż będą oferowały bardzo dobrej jakości, realistyczne brzmienie. W trend ten doskonale wpisują się modele EL-8 (podłogowy) i EL-4 (podstawkowy), należące do serii Exclusive Line marki Wilson. Są to eleganckie konstrukcje wykorzystujące smukłe niskorezonansowe obudowy typu bass-reflex z otworem umieszczonym z tyłu. Zostały wykończone czarnym lakierem fortepianowym, co sprawia, że będą ozdobą zarówno eleganckiego salonu, jak i specjalnie zaprojektowanego pomieszczenia odsłuchowego. Producent dołożył wszelkich starań, aby powłoka lakiernicza została wykonana z zachowaniem najwyższych standardów. W konstrukcji modelu EL-8 zastosowano 1-calowy tweeter i dwa 6-calowe woofery z piankowym korektorem fazy, którego zadaniem jest zmniejszenie masy membrany i poszerzenie zakresu przetwarzanych częstotliwości. Przetwornik nisko-średniotonowy w modelu EL-4, choć jest nieco mniejszy, bo 5-calowy, również został wyposażony w korektor fazy. Rozwiązanie to zwiększa przepływ powietrza przez konstrukcję napędu cewki, co poprawia chłodzenie przetwornika, a tym samym zwiększa jego wydajność. Oprócz woofera w modelu EL-4 zastosowano 1-calową tekstylną kopułkę wysokotonową. Podłogowy model EL-8 charakteryzuje się pasmem przenoszenia od 40 Hz do 20 kHz, natomiast podstawkowa kolumna EL-4 ma pasmo przenoszenia w zakresie od 50 Hz do 20 kHz.