Młoty udarowe i młotowiertarki

Do sprawnego przeprowadzania prac budowlanych i remontowych niezbędne jest wykorzystanie odpowiednich narzędzi, zwłaszcza jeśli czeka nas wiercenie otworów w betonie, kamieniu czy konieczność skucia, np. gresu.

W takich sytuacjach idealnie spiszą się t akie elektronarzędzia jak wiertarki udarowe i młotowiertarki. Producenci na rynku oferują szeroką gamę narzędzi. Do wyboru mamy modele z mniejszą mocą, przeznaczone do lżejszych prac, oraz najwydajniejszy sprzęt, rekomendowany do użytku profesjonalnego. Często dla ułatwienia odróżnienia poszczególnych linii narzędzi producenci mogą stosować np. oznaczenia kolorystyczne. Dziś skupimy się młotowiertarkach i młotach udarowych – nieco mniej popularnych urządzeniach, lecz równie (jeśli nie bardziej) wszechstronnych. Na wstępie poznajmy jednak najważniejsze cechy trzech rodzajów urządzeń, by wiedzieć, z czym mamy do czynienia.

• Wiertarki udarowe – służą do prac znacznie cięższych niż zwykłe wiertarki. Dzięki połączeniu obrotowego ruchu wiertła z ruchem posuwisto-zwrotnym pozwalają na obróbkę materiałów bardzo twardych i kruszących się, takich jak beton, granit, marmur, gres czy płytki ceramiczne, jednak znakomicie radzą sobie również z drewnem, stalą i tworzywami sztucznymi. Zastosowany w nich mechanizm udarowy może być mechaniczny lub pneumatyczny. Dzięki zastosowaniu specjalnych mechanizmów w zależności od prędkości obrotowej możemy uzyskać nawet 60 000 udarów na minutę. Udar mechaniczny generowany jest przez niespasowane ze sobą zębatki. Wiertarki amatorskie wyposażone w udar mechaniczny pozwalają na wiercenie otworów w materiałach twardych, ale należy zaznaczyć, że ich moc jest mocno ograniczona i wynosi około 700 W. Wystarczy to na wywiercenie w betonie otworów o średnicy nie większej niż 16 mm. Wiertarki udarowe profesjonalne mają moc od 600 do ponad 1000 W. Skuteczność jest zależna nie tylko od mocy wiertarki, ale przede wszystkim od siły docisku operatora. Tej wady jest pozbawiony udar pneumatyczny, stosowany w młotowiertarkach.
• Młotowiertarki – przeznaczone są do wykonywania otworów betonie. Te najmocniejsze mają siłę pojedynczego udaru dochodzącą do 8 J. Oferowane są także młotowiertarki akumulatorowe, w których energia udaru może konkurować z modelami sieciowymi w wypadku najwydajniejszych sprzętów. W najlepszych stosuje się mechanizm udarowy pneumatyczny, obsługiwany przez niewielki kompresor w wiertarce, w którym wiertło popychane jest przez sprężone powietrze. Ma on wiele zalet w porównaniu z mechanicznym. Przede wszystkim zwiększa prawie trzykrotnie wydajność pracy, nie wymaga wywierania tak silnego nacisku na wiertarkę jak w wypadku udaru mechanicznego, a drgania przenoszone na ciało człowieka są zredukowane. Narzędzie robocze jest mocowane do uchwytu SDS-Max lub SDS-Plus, który pozwala na jego swobodne przemieszczanie się w przód oraz tył i blokuje możliwość obracania się. Młotowiertarki mogą mieć możliwość wyłączenia udaru, co przydaje się np. podczas wiercenia w betonie, gdy natrafimy na metalowe zbrojenia. Wybierając młotowiertarkę, należy zwrócić uwagę na tryby pracy. Dostępne są na rynku modele, które wiercą z udarem lub bez niego oraz oferują funkcję kucia, najlepiej z pozycjonowaniem dłuta i systemem antywibracyjnym AVC.
• Młoty udarowe – są to urządzenia przeznaczone przede wszystkim do kucia w betonie. Nie znajdą często zastosowania w codziennych pracach domowych, lecz podczas remontów lub pracy profesjonalnej okazują się niezbędne. Z pomocą młotów udarowych możemy nie tylko kuć beton, lecz także miedzy innymi kruszyć kamienie, skuwać tynki czy kafelki. Praca przy użyciu elektronarzędzi tego rodzaju pozwala na znaczne usprawnienie wykonywanych czynności oraz oszczędzenie pracownikom dużego wysiłku. Podobnie jak w wypadku młotowiertarek, młoty udarowe korzystają z systemów SDS-Plus, SDS-Max, a czasem innych rozwiązań. O szczegółach stosowanych uchwytów piszemy poniżej. Niejako podkategorią młotów udarowych są młoty udarowo-obrotowe – elektronarzędzia spełniające wszelkie oczekiwania. Poza funkcjami gwarantowanymi przez klasyczne młoty możemy liczyć także na możliwości wiercenia – także w najtwardszych materiałach.

HIKOKI DH40MC WSZ; HILTI TE 6-22; TRYTON TMM800

VULCAN CONCEPT VZM700; HIKOKI DH24PMH W1Z; STALCO S-97327

HIKOKI DH18DPC WUZ; HILTI TE 30-22; TRYTON TMM20

Najważniejsze informacje

Kupując urządzenie udarowe, należy zwrócić uwagę na jego parametry, średnicę części chwytowej wiertła, typ zacisku wiertarskiego. Warto też sprawdzić, jaki ma mechanizm udarowy oraz jakie oferuje dodatkowe funkcje. Do najważniejszych parametrów należą:

• Moc – od niej zależy, do jakich prac będzie można wykorzystać dane urządzenie. Do niedużych otworów (o średnicy 6 – 15 mm) wystarczą wiertarki o mocy 400 – 650 W, do otworów o dużej średnicy (robionych np. za pomocą otwornic) – o mocy minimum 700 W. Na przykład wiertarką o mocy 400 W możemy wiercić w betonie otwory o średnicy ok. 13 mm, w stali do ok. 13 mm, a w drewnie do 30 mm. Pozwolą one także na wykonanie prostych prac o niedużej intensywności, np. skucie niewielkiej powierzchni betonu, płytek czy gresu. Jeśli zdecydujemy się na urządzenie o mocy 1100 W, wartości te wzrosną odpowiednio do 20 mm, 16 mm i 50 mm.
• Moment obrotowy – podawany jest w niutonometrach[ Nm]. Odpowiednia wartość momentu obrotowego jest niezbędna do wiercenia dużych otworów.
• Prędkość obrotowa – im większa wartość tego parametru, tym większa wydajność narzędzia.
• Maksymalna średnica wiercenia – uzależniona jest m.in. od mocy silnika. Ta wartość nominalna określa, jak duże otwory można wywiercić w danym materiale. Producenci zazwyczaj określają maksymalną średnicę wiercenia w trzech podstawowych materiałach: drewnie, metalu i betonie, jeśli wiertarka wyposażona jest w mechanizm udarowy.
• Regulacja obrotów – popularne modele urządzeń wyposażane są w proste układy regulacji obrotów (w zasadzie ograniczniki obrotów), które nie zapewniają precyzyjnego utrzymania nastawionej prędkości. Niektóre modele wyposażone są w układ stabilizacji obrotów niezależny od obciążenia, co jest szczególnie przydatne, gdy przy małej prędkości obrotowej występują duże opory. Elektronarzędzia takie mają najczęściej również wyłącznik przeciążeniowy, który zapobiega przegrzaniu silnika pod dużym obciążeniem.
• Sprzęgło antyprzeciążeniowe – mechanizm ten zapobiega wykręceniu ręki w wypadku gwałtownego zablokowania wiertła. Układ taki montowany jest głównie w młotowiertarkach o dużej mocy i dużym momencie obrotowym, co znacząco zwiększa bezpieczeństwo pracy takim elektronarzędziem.
• Częstotliwość i energia udaru – im większe ich wartości, tym elektronarzędzie jest wydajniejsze. Pierwszy z paramentów oznacza liczbę udarów w ciągu minuty, drugi natomiast podawany jest w dżulach [J].

Wydajna platforma akumulatorowa Nuron pozwala na uzyskanie dużej mocy elektronarzędzi bezprzewodowych. (Fot. Hilti)

SDS w różnych obliczach

Nie wymaga stosowania żadnych dodatkowych narzędzi ani kluczy. Doskonale sprawdza się podczas lekkich prac. Do prac ciężkich i z udarem należy stosować uchwyty samozaciskowe ze specjalną blokadą zapobiegającą poluzowaniu się wiertła, tzw. click. Jednym z najbardziej znanych samozaciskowych uchwytów jest system mocowania SDS. Opracowali go w 1976 r. inżynierowie firmy Bosch w celu ułatwienia wymiany akcesoriów roboczych podczas pracy z lekkimi młotami udarowo-obrotowymi. W tej chwili na rynku spotyka się cztery podstawowe typy uchwytów samozaciskowych:

• SDS-Plus – średni zakres wiercenia wynosi 4 – 16 mm. Idea działania opiera się przede wszystkim na wygodzie montowania osprzętu – przenoszenie energii możliwe jest dzięki dwóm zębom w uchwycie narzędziowym, które dopasowują się do wypustek na końcu wiertła. Istotna jest także znajdująca się wewnątrz uchwytu wiertarskiego kulka, która blokuje osadzane narzędzie. Prawidłowemu zamontowaniu narzędzia towarzyszy charakterystyczne kliknięcie.
• SDS-Max – wykorzystywany jest w elektronarzędziach, które przeznaczone są do jeszcze bardziej zaawansowanych prac związanych z pracą z udarem. Optymalny zakres wiercenia w tym wypadku, wynosi 25 – 52 mm.
• SDS-Top lub TeT – średnica uchwytu wynosi 14 mm. To typ rzadko spotykany, stosowany w niektórych produktach firm Bosch i Hilti.
• SDS-Quick – średnica uchwytu wynosi ok. 6,5 mm. Jest rzadko spotykany, stosowany w wybranych wkrętarkach akumulatorowych Bosch. W młotowiertarkach o dużej mocy udaru montowane są uchwyty samozatrzaskowe przystosowane do wierteł wyłącznie z końcówką mocującą typu SDS-Plus (średnica uchwytu 10 mm) i SDS-Max (średnica 18 mm). Na wiertle z mocowaniem SDS są wyżłobione dwa owalne zagłębienia, służące do mocowania narzędzia, oraz dwa rowki, których krawędzie przenoszą obroty. Na rynku dostępne są też urządzenia z uchwytem uniwersalnym (UBS), który pozwala mocować zarówno wiertła o chwycie walcowym, jak i SDS.  

TRYTON TMM1050K; STALCO S-98524; RAWLPLUG R-PRH18-XL2

HILTI TE 4-22; HIKOKI DH52MA WSZ; VULCAN CONCEPT VZM650

TRYTON TMM1250; HIKOKI DH45MA WSZ; MODECO MN-91-142

Kompaktowe rozmiary i duża moc – Hilti TE 60-22

Aby wykonywać najtrudniejsze prace, często potrzebujemy sprzętu z dużą mocą. Okazuje się jednak, że wcale nie musimy przy tym sięgać po narzędzie masywne, ciężkie i nieporęczne. Idealnym przykładem jest młotowiertarka Hilti TE 60-22. Urządzenie waży zaledwie 8,1 kg (wraz z akumulatorem B 22-170), a możemy liczyć na 21,6 V napięcia znamionowego i 8,1 J energii pojedynczego udaru. Wszystko to przekłada się na robiący wrażenie optymalny zakres wiercenia udarowego wielkości 18 – 40 mm! Urządzenie zawdzięcza to między innymi nowoczesnej platformie akumulatorowej Nuron. Ta pozwala na długotrwałą i intensywną pracę, nawet 3 razy dłużej niż kiedyś. Robiące wrażenie możliwości zamknięte są w poręcznym, lekkim, zasilanym akumulatorowo urządzeniu.  

Liczne udogodnienia w jednym urządzeniu – młotowiertarka Hikoki DH36DPE W2Z

Młotowiertarki to urządzenia o potężnej mocy. Nawet egzemplarze zasilane akumulatorowo, a nie bezpośrednio z sieci, wyróżniają się dużą wydajnością. Elektronarzędziem, które nie tylko spełnia wszelkie oczekiwania względem możliwości wiercenia i kucia, ale również zaawansowania technicznego, jest młotowiertarka Hikoki DH36DPE W2Z. Urządzenie wyposażone jest w takie systemy jak łagodny start, sprzęgło bezpieczeństwa, system antywibracyjny, automatyczne zatrzymanie pracy w nagłych wypadkach czy kontrola odrzutu (system RFC). Maksymalna średnica wiercenia w stali to aż 13 mm, w betonie 28 mm, a w drewnie 32 mm. Liczba udarów na minutę osiąga nawet 4300, zaś energia pojedynczego uderzenia to aż 3,2 J. Nowość od Hikoki to urządzenie, na które zdecydowanie warto zwrócić uwagę.