Domowy barista – ekspresy kolbowe

Jeśli zależy nam na dobrej jakości espresso, które stanowi bazę większości popularnych napojów kawowych, to ekspres kolbowy jest najbardziej przystępnym cenowo urządzeniem pozwalającym na jego przygotowanie. (Fot. Petra)

To wraz z możliwością kontroli całego procesu przyrządzenia kawy sprawia, że urządzenia te są bardzo popularne i często goszczą w domach zarówno początkujących miłośników kawy, jak i tych bardziej zaawansowanych. Zasada działania ekspresu kolbowego nie jest skomplikowana.

MESKO MS 4409; PETRA PT5108VDEEU7; BREVILLE Prima Latte III VCF146X; ADLER AD 4404r

Jak działa ekspres?

Gorąca woda jest przepuszczana pod wysokim ciśnieniem przez umieszczone w portafiltrze sitko, w którym znajdują się zmielone ziarna kawy. Portafiltr to nic innego jak po prostu kolba z uchwytem. Standardem jest, że w zestawie znajdziemy sitka przeznaczone do pojedynczego lub podwójnego espresso oraz tamper, który służy do ubijania zmielonej kawy w sitku. W typowych ekspresach wylewka kawy jest zazwyczaj podwójna, a jej szerokość pozwala na przyrządzenie espresso do jednej, jak i dwóch filiżanek naraz. W zależności od modelu ekspres może mieć zaprogramowaną ilość wody dla wybranego typu kawy (zazwyczaj espresso), która przeleje się przez wylewkę, a następnie urządzenie automatycznie się wyłączy. W większości modeli możemy także samodzielnie kontrolować przepływ wody, co pozwala przygotować takie rodzaje kawy jak ristretto czy lungo. Podczas gdy typowe espresso ma objętość ok. 30 ml, ristretto przygotowujemy z mniejszej ilości wody i ma objętość ok. 20 ml. Z kolei lungo to nic innego jak przedłużone espresso – wodę przez kawę powinniśmy przepuszczać tak długo, aż otrzymamy 90 ml napoju. Ristretto zaoferuje nam bardziej intensywny smak. Z kolei lungo to dobry wybór, jeśli zależy nam na zachowaniu aromatu kawy, jednak espresso jest dla nas zbyt mocne.

Dysza do spieniania pozwala błyskawicznie przygotować kawę mleczną. (Fot. MPM)

Układ grzewczy

Skąd jednak ciepła woda w ekspresie? Oczywiście, ze zbiornika. Większość urządzeń jest wyposażona w transparentny pojemnik o objętości ok. 1,5 l. Wybierając ekspres, powinniśmy koniecznie zwrócić uwagę na takie umiejscowienie zbiornika, żebyśmy później w kuchni mieli do niego łatwy dostęp. Zazwyczaj znajduje się on z tyłu lub na boku ekspresu. Wodę należy, oczywiście, podgrzać, a na to są dwa sposoby – użycie bojlera lub termobloku. Bojler ma określoną objętość i podgrzewa zgromadzoną w nim wodę, na co, oczywiście, po uruchomieniu trzeba chwilę poczekać. Jednak później już utrzymuje jej temperaturę, zużywając w tym celu energię. Termoblok podgrzewa wodę, która przez niego przepływa, podobnie jak podgrzewacz przepływowy. Nie zużywa więc energii do utrzymywania temperatury, a woda jest zawsze świeża. W praktyce w większości ekspresów konsumenckich znajdziemy obecnie termobloki. Niektórzy producenci stosują również kombinacje – dwa termobloki lub termoblok oraz bojler lub dwa bojlery. Jeden odpowiada za podgrzewanie wody do kawy, a drugi do dyszy parowej systemu spieniającego mleko.

MPM MKW-08M; ZELMER ZCM7295 Palermo; BREVILLE Barista Max+ VCF 152X

Ważne parametry

Podstawowe dwa parametry użytkowe prezentowane w ekspresach kolbowych to moc i ciśnienie. Pamiętajmy jednak, że ani duża moc ani duże ciśnienie nie świadczą o tym, że sprzęt przygotuje dobrą kawę. Do przyrządzenia espresso niezbędne jest uzyskanie ciśnienia ok. 9 bar. Tymczasem większość ekspresów jest wyposażona w pompy wytwarzające ciśnienie przynajmniej 15 bar, a bez problemu znajdziemy i modele oferujące nawet 20 bar. Od mocy zależy to, jak długo będzie nagrzewać się woda. Na dużą moc powinniśmy zwrócić uwagę, jeśli często zdarza się, że przygotowujemy kawę dla kilku osób, np. na spotkaniach towarzyskich. W codziennej eksploatacji dla dwóch espresso przygotowywanych jednocześnie moc ok. 1000 W będzie wystarczająca. Choć duża moc i ciśnienie nie są czymś złym, to nie powinniśmy wybierać ekspresu, sugerując się jedynie tymi parametrami. Należy zwrócić uwagę na jego walory użytkowe oraz jakość wykonania.

Nie bez znaczenia są też rozmiary. Znajdziemy szereg modeli przeznaczonych do małych kuchni. To świetny wybór, jeśli nie dysponujemy dużą ilością miejsca, a lubimy dobre espresso. Oczywiście, im większy ekspres, tym większym zbiornikiem na wodę dysponuje. Standardem jest ok. 1,5 l, ale bez trudu znajdziemy modele, które oferują więcej niż nawet 2 l. Jeśli często gościmy znajomych, będą dobrym wyborem. Osoby pijące kawę mleczną, np. latte, która jest podawana w wysokich szklankach, powinny zwrócić uwagę, jaka jest maksymalna wysokość naczyń mieszczących się pod wylewką ekspresu.

Większość ekspresów kolbowych może przygotować jednocześnie dwie porcje kawy. (Fot. Zelmer)

Obsługa ekspresu

Panele sterowania ekspresów kolbowych nie są skomplikowane. Oprócz włącznika znajdziemy tam zazwyczaj dodatkowe przyciski, pozwalające na wybór zaparzenia jednego lub dwóch espresso. Do tego możliwe jest skorzystanie z trybu manualnego, przy pomocy którego przygotujemy np. wcześniej wspomniane lungo. Pokrętło jest przeznaczone do sterowania systemem spieniania mleka, np. zwiększenia lub zmniejszenia ilości pary. Większość producentów stosuje przyciski fizyczne, choć na rynku znajdziemy też modele z przyciskami dotykowymi. To ciekawa propozycja dla użytkowników preferujących bardziej nowoczesne wzornictwo. Niektóre ekspresy kolbowe wyposażone są także w manometr, wskazujący w trakcie pracy ciśnienie zaparzania.

PETRA PT4623VDEEU7; SALTER EK4369; MPM MKW-07M

Rozwiązania w ekspresach kolbowych

Ekspresy kolbowe nie są skomplikowanymi urządzeniami. Jednak znajdziemy w nich kilka użytecznych rozwiązań. Mają one ułatwić obsługę oraz wydobyć pełnię aromatu z kawy. Są to między innymi:

• podgrzewacz filiżanek – na szczycie ekspresu często znajduje się niewielka tacka na filiżanki, która jest podgrzewana. Najczęściej ciepła dostarcza układ grzewczy, np. termoblok. Firmy oferują również podgrzewacze filiżanek jako niezależne akcesoria, a w ofercie producentów sprzętu do zabudowy kuchennej znajdziemy również szuflady do podgrzewania naczyń. W ciepłych filiżankach kawa wystudzi się znacznie wolniej;
• tacka ociekowa – gromadzi nadmiar wody oraz skroplin z przygotowanej kawy. Wyposażona jest w pływak, najczęściej w czerwonym kolorze, który informuje o konieczności opróżnienia;
• kolba o dużej średnicy – woda, jak każdy płyn, zawsze znajdzie najłatwiejszą drogę do ujścia. Kolba o dużej średnicy (58 mm) pozwala na bardziej równomierne rozłożenie kawy, co znacznie poprawia jej ekstrakcję, a finalnie także smak;
• regulator PID – stosowany w bardziej zaawansowanych ekspresach odpowiada za stabilizację temperatury wody i utrzymanie jej na poziomie idealnym dla espresso (ok. 90 °C);
• system preinfuzji – wstępnie zwilża kawę, żeby zapewnić bardziej równomierną ekstrakcję i wydobyć jej pełny aromat;
• tryb oszczędzania energii – po upływie pewnego czasu „bezczynności” ekspres przechodzi w tryb uśpienia lub wyłącza się;
• adapter do kawy w saszetkach – pozwala przygotować espresso nie tylko z tradycyjnej kawy mielonej, ale również z saszetek ESE i umożliwia zrobienie jednej lub dwóch filiżanek napoju;
• lampki kontrolne – informują o gotowości urządzenia do pracy;
• automatyczny spieniacz – to pojemnik z wbudowanym układem spieniającym mleko, które przy pomocy rurki trafia bezpośrednio do filiżanki. Wygodna karafka może być przechowywana w lodówce;
• dysza spieniająca – tradycyjna dysza spieniająca służy do spieniania mleka przy pomocy strumienia pary, który jest regulowany. Spienianie mleka ułatwia dzbanek z wygodną wylewką.
• wbudowany młynek – jest rzadkością w ekspresach kolbowych. Możemy zemleć kawę bezpośrednio do kolby. Wyposażony jest w regulację grubości mielenia, co pozwala na dopasowanie jej do przyrządzanych typów i gatunków kawy.

ZELMER ZCM7255; BREVILLE Mini Barista VCF125X; SALTER EK4620

Konserwacja ekspresu

Kawa składa się przede wszystkim z wody. Dlatego ważna są jej odpowiednia jakość oraz regularne odkamienianie urządzenia. Nie wszystkie modele ekspresów kolbowych mają możliwość zastosowania filtra wody. W takim przypadku zalecamy stosowanie wody filtrowanej, np. przy pomocy dzbanka. Producent w instrukcji obsługi objaśnia proces odkamieniania oraz określa częstość jego przeprowadzania. Ekspres kolbowy powinniśmy okamieniać przynajmniej raz na pół roku, chyba że woda, z której korzystamy, jest wyjątkowo twarda. Samo odkamienianie zazwyczaj polega na wymieszaniu zawartości zbiornika na wodę ze środkiem odkamieniającym oraz przelaniu jej przez układ zaparzający ekspresu podczas pracy urządzenia. Oprócz tego powinniśmy pamiętać o bieżącym czyszczeniu sprzętu. Dotyczy to przede wszystkim takich elementów jak spieniacz na mleko, wylewka i ociekacz. Większość z nich jest demontowalna, więc utrzymanie ich w czystości nie powinno być trudne.