Jakość oświetlenia LED w Polsce

W teatrze 6. piętro w Pałacu Kultury odbyła się konferencja poświęcona jakości oświetlenia LED w naszych sklepach zorganizowana przez Związek Producentów Sprzętu Oświetleniowego Pol-Lighting.

Rola światła w naszym życiu ma zasadnicze znacznie dla naszego samopoczucia. Dzisiaj spędzamy znacznie więcej czasu (aż 36 proc.) w pracy niż kiedykolwiek wcześniej, 32 proc. poświęcamy na sen, 10 proc. na odpoczynek i sport, 4 proc. zajmowanie się domem, 4 proc. jedzenie, 5 proc. opieka na innymi i 9 proc. inne czynności. Poza wzrokowe oddziaływane światła wpływa na nasz stan umysłu koncentrację, czujność, rozwój/wzrost, a w sposób pośredni na system odpornościowym, poprawę zdrowia, przyspieszenie gojenia ran, poprawę pamięci, dobre samopoczucie. Dlatego ważne jest, aby źródła światła były bardzo dobrej jakości, aby wpływały na nas pozytywnie a nie negatywnie.

Michał Waloch dyrektor generalny Pol-lighting opowiadał o dyrektywach i rozporządzeniach unijnych związanych z oświetleniem LED i sytuacji na polskim rynku oświetleniowym.

Niestety jakość produktów oświetleniowych w naszych sklepach często nie spełnia norm i co gorsza z roku na rok sytuacja się pogarsza. Badania prowadzone przez organa nadzoru rynkowego (UOKIK, UKE) dotyczące jakości źródeł światła LED pokazały, że około 40 proc. lamp LED nie spełnia wymagań. Odsetek zbadanych nieprawidłowości w zakresie ekoprojektu i etykietowania energetycznego wynosiła 22,6 proc. w 2012 r., 21 proc. w 2013 r., 33 proc. w 2014 r. i 46 proc. 2015 roku.

Paweł Morawski ekspert techniki LED przedstawił zagrożenia fotobiologiczne i zademonstrował różnice w oświetleniu z bez efektu stroboskopowego.

Nieprawidłowości dotyczą przede wszystkim błędnie deklarowanej wartości strumienia świetlnego na opakowaniu, która jest mniejsza o ok. 20-30 proc. od rzeczywistej. Ponadto wyniki badań organu nadzoru wskazały na niezgodność informacji podanych w dokumentach produktu, np. w deklaracji zgodności, za pomocą której producent zaświadcza, że wprowadzony przez niego produkt spełnia prawnie określone wymagania techniczne. Należy podkreślić, że większość lamp LED skontrolowanych przez organa nadzoru pochodziło z krajów trzecich (import 85 proc.).

Badania wykazały, że dostawcy dużej części lamp ok. 40 proc. zawyżają równoważną moc żarówki. Prowadzone były także badania spełnienia wymagań kompatybilności elektromagnetycznej ECM (ElectroMagnetic Compatybility). Urządzenia oświetleniowe LED mogą wywoływać zaburzenia elektromagnetyczne i zakłócać przy tym pracę innych urządzeń oraz komunikację radiową, jak również mogą być podatne na takie zaburzenia. 63 proc. wyrobów poddanych badaniom nie spełnia wymagań. W efekcie zakłócenia elektromagnetyczne, powodują zmianę sinusoidalnego kształtu przebiegu pobieranego prądu. Lampy LED emitują do publicznej sieci zasilającej harmoniczne prądu z zakresu od 5 do 40 o niedopuszczalnych wartościach, co może powodować przy dużych ilościach wadliwych LED kłopoty z przesyłem energii elektrycznej w publicznych sieciach energetycznych.

Oświetlenie LED niskiej jakości może negatywnie wpływać na nasze zdrowie. Główne zagrożenia wynikają, z niestosowania się do norm bezpieczeństwa fotobiologicznego. Są to zagrożenia:   

- oka i skóry promieniowaniem UV,

- oka promieniowaniem UV-A,

- oka światłem niebieskim;

- oka podczerwienią (IR),

- Z roku na rok sytuacja się pogarsza, aż 40 proc. produktów oświetleniowych LED wprowadzonych do obrotu na terenie Polski nie spełnia wymagań określonych prawem UE oraz ustaw i rozporządzeń krajowych.termiczne skóry,

- termiczne siatkówki.

Bogdan Ślęk przewodniczący komitetu rozwoju Pol-Lighting omówił badania produktów oświetleniowych prowadzonych przez UKE i UOKIK.

Badania dowiodły, że długotrwałe narażenie wzroku na światło niebieskie prowadzi do choroby zwanej AMD.

Innym zagrożeniem jest migotanie światła czyli wrażenie niestabilności postrzegania wzrokowego spowodowane przez bodziec świetlny, którego luminancja lub rozkład spektralny zmienia się w czasie – częstotliwości od 1 do 80 Hz. Przy oświetleniu światłem migającym odpowiednio często, powstaje złudzenie, że element się nie porusza lub porusza się z inną prędkością (również w przeciwnym kierunku) częstotliwość od 80 Hz do 2000 Hz.

Przyczynami migotania i efektu stroboskopowego są:

- kształt sygnału zasilającego: częstotliwość, amplituda, wielkość tętnień,

- średnia wartość luminancji,

- prędkość poruszających się obiektów (efekt stroboskopowy).

Efekty dla naszego zdrowia to: bóle głowy, epilepsja zaburzenia percepcji może doprowadzić do wypadku (efekt stroboskopowy).

Andrzej Wiśniewski z Politechniki Warszawskiej i Komitetu Rozwoju Pol-lighting zwrócił uwagę na najważniejsze parametry lamp, którymi konsument powinien kierować się przy ich zakupie.

Wdrażane są projekty wypracowania dobrych praktyk kontrolnych przez organy nadzoru rynku EEPLIANT (Energy Efficiency Compliant Products) w odniesieniu do produktów objętych wymaganiami w zakresie ekoprojektu oraz etykietowania energetycznego. Projekt obejmuje 12 państw członkowskich, a w projekcie uczestniczy 13 organów nadzoru rynku (w tym UOKiK). W zakres projektu wchodzą lampy LED. Badania prowadzone w ramach projektu obejmują trzy fazy:

- kontrolę dokumentów - weryfikacja informacji na opakowaniach oraz dokumentacji technicznej;

- badania wyrywkowe – prowadzenie wstępnych testów w celu identyfikacji i oceny prawdopodobieństwa, że dany model nie spełnia wymagań;

- laboratoryjne badania zgodności - pełne badanie wybranej liczby modeli wytypowanych po  badaniach wyrywkowych.

Kontroli dokumentów i weryfikacji poddano 124 różnych modeli lamp LED. Niezgodność z co najmniej z jednym rozporządzeniem EU stwierdzono w przypadku 76 modeli – 61proc. produktów !!!. Badaniom wyrywkowym (wstępnym testom) poddano 117 różnych modeli lamp LED, łącznie wykryto 60 niezgodności i 14 przypadków granicznych – 63 proc. produktów !!!. Laboratoryjne badania zgodności – pełnym badaniom poddano 86 modeli lamp LED, badania cały czas trwają, zaś do chwili obecnej wykryto niezgodność w 52 modelach – 61proc. wyrobów !!!.

Odpowiedzialność za wprowadzenie produktu nie spełniającego wymagań informacyjnych technicznych i funkcjonalnych ponosi producent, importer i sprzedawaca. Niestety konsument ma niewiele możliwości sprawdzenia, czy kupowana lampa LED spełnia wymagania. Może w ramach ustawy o ochronie konkurencji i konsumenta zgłosić wadliwy produkt do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, co może skutkować dotkliwą karą na przedsiębiorcę w wysokości nie większej niż 10 proc. obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Podstawowym kryterium przy zakupie oświetlenia LED powinno być kierowanie się marką i ceną. Wyroby markowe są drogie, ale na pewno są zgodne z normami. Firmy nie mogą sobie pozwolić na ryzyko wiarygodności i utratę rynku.