Oprawy bakteriobójcze bezpośredniego stosowania przepływowe i dwufunkcyjne – LUG. (Fot. Lug)

Rodzaje opraw bakteriobójczych

Promienniki UV-C są instalowane w różnych oprawach. Bez względu na rodzaj stosowanych źródeł promieniowania UV-C można podzielić oprawy bakteriobójcze na cztery grupy:

• bezpośredniego działania – służące do bezpośredniego naświetlania promieniowaniem UV-C powierzchni, powietrza lub cieczy. Podczas działania tych lamp w pomieszczeniu nie mogą przebywać ludzie ani zwierzęta;
• bezpośredniego działania z ograniczeniem strefy emisji – tego typu urządzenia wykorzystują bezpośrednie promieniowanie UV-C oraz układy optyczne pozwalające na precyzyjne ukierunkowanie promieniowania. Przykładem takich opraw są urządzenia do dezynfekcji powierza w górnej przestrzeni pomieszczeń. W takim urządzeniu strumień promieniowania UV-C jest kształtowany za pomocą odbłyśnika i dyfuzora optycznego w taki sposób, aby po instalacji sprzętu na ścianie lub suficie pomieszczenia wiązka promieniowania była skierowana równolegle do płaszczyzny sufitu (pozwala to uniknąć odbić na suficie). Prawidłowy montaż takiego urządzenia oraz precyzyjnie kontrolowany rozsył promieniowania pozwala ograniczyć maksymalne natężenie napromienienia do 0,2 μW/cm² na poziomie, na którym znajdują się ludzie. Dzięki temu tego typu sprzęt można użytkować w pomieszczeniach, w których pracują ludzie np. biura, banki, hotele, szkoły;
• przepływowe – służące głównie do dezynfekcji powietrza w pomieszczeniach, a dezynfekcja odbywa się wewnątrz zamkniętej komory w oprawie. Skażone powietrze zasysane jest przez wentylator do wnętrza komory dezynfekcyjnej, a następnie przepływa przez komorę z małą prędkością bezpośrednio przy promiennikach UV-C i wydostaje się na zewnątrz oczyszczone mikrobiologicznie. W oprawach tych, w zależności od typu, na zewnątrz może przedostawać się znikoma ilość promieniowania UV-C i można je zdetektować tylko blisko oprawy (w odległości nie większej niż 50 cm). Podczas działania tych lamp w pomieszczeniu mogą przebywać ludzie i zwierzęta, pod warunkiem że oprawy te są umieszczone w odległości, co najmniej 1 m od ludzi, a pomieszczenie jest wietrzone;
• dwufunkcyjne – dające możliwość zarówno naświetlania bezpośredniego, jak i naświetlania przepływowego.

Innym przykładem urządzeń do dezynfekcji są komory UV-C wykorzystywane do dezynfekcji przedmiotów. Urządzenia tego typu są wykorzystywane do codziennej dezynfekcji przedmiotów, które umieszcza się w komorze. Mogą to być zarówno przedmioty osobistego użytku, takie jak telefony komórkowe, portfele, torebki, ale również przesyłki listowe, czy paczki, urządzenia współdzielone oraz narzędzia pracy. Z tego względu mogą znaleźć zastosowanie w wielu miejscach takich jak biura, sklepy czy zakłady pracy w pomieszczeniach takich jak recepcje, centra dystrybucji, pomieszczenia pocztowe, warsztaty. Pomimo braku bezpośredniego zagrożenia przy pracy tego typu sprzętu; urządzenie, które może zostać otwarte przez dowolną osobę bez użycia narzędzi i które naraziłoby tę osobę na promieniowanie UV-C, musi być bezwzględnie wyposażone w automatyczny wyłącznik odcinający. Oddzielnymi urządzeniami są zamknięte systemy dezynfekcji UV wody. W takich rozwiązaniach źródło promieniowania UV-C zamknięte jest w systemie, przez który przepływa woda.

Gdzie montuje się oprawy UV-C?

Oprawy instaluje się na stałe na suficie lub na ścianach, w przewodach wentylacyjnych lub na liniach technologicznych. Popularne są też urządzania przenośne – oprawy są mocowane wtedy na statywie lub stawiane bezpośrednio na podłodze jak oczyszczacz powietrza (to dobre rozwiązanie w warunkach domowych).

Uwaga na lampy wirusobójcze niezgodne z normami

Obserwujemy, że wiele wprowadzanych produktów nazywanych „lampami wirusobójczymi” ma podany na opakowaniu zakres promieniowania 240 - 254 nm. Czy jednak w rzeczywistości tak jest? Niestety, wiele wskazuje na to, że samo deklarowanie takiej wartości, przybliżającej się do wartości maksymalnej, tj. 265 nm, jest tylko zabiegiem marketingowym. W supermarketach pojawiają się coraz częściej w sprzedaży produkty UV-C, w tym lampy, które nie dość, że tych wartości nie osiągają, to jeszcze producenci wprowadzają konsumentów w błąd, deklarując, że są skuteczne.

Sterylis - jedyne urządzenie na rynku,

Wybieraj promienniki UV-C nie emitujące ozonu

Jeżeli urządzenie do dezynfekcji będzie wykorzystywane w pomieszczeniach, w których na co dzień przebywają ludzie, należy bezwzględnie sprawdzić przed zakupem, w jakiego typu promienniki jest wyposażone. Należy unikać promienników UV-C emitujących promieniowanie powodujące dodatkowo wytwarzanie ozonu. Jest to bowiem gaz toksyczny, który powoduje u człowieka uszkodzenie błon biologicznych. Przy stężeniu 02 mg/m³ pojawiają się kaszel, drapanie w gardle, senność i bóle głowy, a przy 9 – 20 mg/m³ mogą wystąpić wzrost ciśnienia tętniczego, przyspieszenia tętna i obrzęk płuc. Norma PN–Z–04007–2:1994 NDS określa najwyższe dopuszczalne stężenie ozonu w miejscu pracy na 0,15 mg/m³.

Stosowanie promienników wytwarzających ozon (w szczególności tych emitujących promieniowanie 185 nm) powoduje konieczność intensywnego przewietrzania pomieszczenia po dezynfekcji. Powinno się również monitorować poziom stężenia ozonu w pomieszczeniu. Dlatego, aby znacząco uprościć proces dezynfekcji oraz uniknąć przekroczenia dopuszczalnych poziomów stężenia ozonu, należy wybierać urządzenia UV-C wyposażone w promienniki, które nie wytwarzają ozonu.

Zanim dokonamy zakupu, upewnijmy się, że mamy do czynienia z produktem dobrej jakości.

Pamiętajmy, wybierając lampę wirusobójczą, zwracajmy uwagę na:

• zakres promieniowania – lampy biobójcze powinny emitować promieniowanie UV-C prawie wyłącznie przy długości fali 253,7 nm, co zapewnia skuteczność do 85 proc. maksymalnej skuteczności działania biobójczego;
• producenta – jeżeli jest to firma profesjonalnie zajmująca się produkcją i sprzedażą sprzętu oświetleniowego, można mieć pewność, że lampa UV- -C jest skuteczna i stosowana zgodnie z przeznaczeniem i instrukcją obsługi nie spowoduje stanów zapalnych oczu czy oparzeń;
• cenę – zbyt niska na pewno nie będzie świadczyła o odpowiedniej jakości danego produktu;
• brak emisji ozonu, szkodliwego dla zdrowia;
• trwałość użyteczną promienników, gdyż z czasem użytkowania efektywna ilość promieniowania UV-C maleje. Większa trwałość użyteczna promiennika pozwoli na efektywniejszą dezynfekcję UV-C w dłuższym czasie;
• certyfikaty, np. atest PZH potwierdzający właściwości biobójcze;
• instrukcję obsługi.

Kto powinien instalować urządzenia UV-C?

Aby zapewnić skuteczność i bezpieczeństwo dezynfekcji, instalacja UV-C powinna zostać zaprojektowana przez profesjonalistów, którzy dobiorą właściwe urządzenia, ich moc i rozmieszczenie oraz zadbają o zastosowanie właściwych zabezpieczeń (np. czasowych, czujników ruchu, czujników obecności) do danego pomieszczenia. Pamiętajmy również, że najlepszym zabezpieczeniem jest prawidłowo wykonana instalacja przez przeszkolonego instalatora. Obowiązkowym elementem uruchomienia instalacji powinno być również przeszkolenie użytkowników ze szczególnym naciskiem na kwestie związane z bezpiecznym użytkowaniem UV-C.

Jakie informacje powinny być zawarte w instrukcji obsługi?

BEGHELLI SanificaAria 200 connect; BEGHELLI SanificaAria 30

W miejscach pracy i miejscach użyteczności publicznej służby BHP lub wytypowane do tego zadania osoby są odpowiedzialne za opracowanie odpowiednich procedur bezpiecznego stosowania promienników oraz mają nad nimi nadzór, tak aby stosowanie ich nie stanowiło zagrożenia dla ludzi. Aby odpowiednio opracować procedury naświetlania, stosowana do tego celu oprawa bakteriobójcza powinna jednak mieć dołączoną instrukcję bezpiecznej obsługi wraz z informacjami niezbędnymi do wyznaczenia czasu naświetlania w celu uzyskania takiej dawki promieniowania, która będzie skuteczna w dezaktywacji danych mikroorganizmów, np. koronawirusa SARS-CoV-2. Niestety, istniejące na rynku oprawy często nie mają podanej takiej informacji.

Każdy promiennik UV-C powinien mieć dołączoną instrukcję obsługi, zawierającą informacje m.in. na temat zagrożeń dla ludzi i zwierząt związanych z jego używaniem, procedur bezpiecznego włączania i wyłączania urządzenia, możliwego wpływu promieniowania UV na elementy wyposażenia wnętrza, wydajności urządzenia (np. maksymalne gabaryty pomieszczenia odkażanego, czas odkażania, odległość od powierzchni odkażanej).

Pamiętajmy, unikajmy zakupu lamp wirusobójczych, w których instrukcji obsługi brak jest wystarczających informacji o bezpiecznym stosowaniu tych lamp pod względem zagrożeń powodowanych promieniowaniem UV-C.

Poniżej dyrektywa i rozporządzenie, które powinny być uwzględnione w instrukcji obsługi:

• Dyrektywa WE 2006/25 w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (sztucznym promieniowaniem optycznym);
• Rozporządzenie MPiPS w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DZU 2010, nr 141, poz. 950). Napromienienie aktyniczne (właściwość promieniowania optycznego o danej długości fali, polegająca na wywoływaniu określonych przemian w materii ożywionej lub nieożywionej) (dawka Hs = Es·t) nie może przekraczać 30 J/m2 w ciągu zmiany roboczej bez względu na długość jej trwania.

Podsumowanie

Skuteczność UV-C w redukcji zagrożeń epidemiologicznych wynika z biobójczego działania promieniowania UV-C, które z tego względu jest również niebezpieczne dla człowieka. Będąc świadomi tego zagrożenia, powinniśmy w sposób rygorystyczny podchodzić do kwestii związanych z bezpieczeństwem i profesjonalizmem obsługi.

Opracowano przy współpracy ze Związkiem
Producentów Sprzętu Oświetleniowego
„Pol-lighting”.
biuro@pollighting.pl i WWW polligthing.pl