Wiertarki i akcesoria

Dzięki temu każdy – od domowego majsterkowicza po profesjonalistę na budowie czy w przemyśle – może znaleźć model dopasowany niemal idealnie do swoich potrzeb. O ile wiertarka dla hobbysty może być maksymalnie uniwersalna, o tyle już podczas wykonywania profesjonalnych prac, na każdym stanowisku powinno znaleźć się specjalistyczne urządzenie, które ułatwi wiercenie otworów w różnych materiałach czy miejscach trudno dostępnych. Producenci inwestują więc w centra badawczo-rozwojowe, a inżynierowie i konstruktorzy wykorzystują odkrycia techniczne do kreowania zupełnie nowych rozwiązań, przekładających się bezpośrednio na zwiększenie wydajności, efektywności bezpieczeństwa.

Wiertarki bezudarowe – przeznaczone są do użytku domowego lub w przydomowym warsztacie. Na rynku dostępne są zarówno kompaktowe wiertarki o niewielkiej mocy (300–500 W), jak i urządzenia z dużym momentem obrotowym o mocy ponad 1000 W. Producenci dbają też o wyposażenie ich w wiele przydatnych rozwiązań, m.in. regulację prędkości i momentu obrotowego, blokadę włącznika, zmianę kierunku obrotów czy ogranicznik głębokości wiercenia. Znakomicie sprawdzają się w precyzyjnym wierceniu niewielkich otworów w stali, drewnie i tworzywach sztucznych. Wiertarki bezudarowe są lekkie (ich masa nie przekracza 2 kg) i poręczne, więc nie powodują szybkiego zmęczenia. Należy jednak pamiętać, że nie są odporne na duże obciążenia, dlatego przy wielogodzinnych pracach dochodzi do szybkiego wyeksploatowania sprzętu.

Wiertarki kątowe – służą do wykonywania otworów w drewnie, metalu i tworzywach sztucznych w miejscach trudnodostępnych – w narożnikach, szafkach. Obudowa tego typu wiertarki ma podłużny kształt i zakończona jest głowicą. Zazwyczaj jest ona na stałe położona w orientacji prostopadłej do obudowy. W niektórych modelach głowicę można przestawiać, zmieniając kąt jej nachylenia.

Wiertarki udarowe – służą do prac znacznie cięższych niż wiertarki niemające mechanizmu udarowego. Dzięki połączeniu obrotowego ruchu wiertła z ruchem posuwistym pozwalają one na obróbkę materiałów bardzo twardych i kruszących się, takich jak beton, granit, marmur, gres czy płytki ceramiczne, jednak znakomicie radzą sobie również z drewnem, stalą i tworzywami sztucznymi. Zastosowany w nich mechanizm udarowy może być mechaniczny lub elektropneumatyczny. Udar mechaniczny generowany jest przez niespasowane ze sobą zębatki. Wiertarki amatorskie wyposażone w udar mechaniczny pozwalają na wiercenie otworów w materiałach twardych, ale należy zaznaczyć, że ich moc jest mocno ograniczona i wynosi około 700 W. Wystarczy to na wywiercenie w betonie otworów o średnicy nie większej niż 16 mm. Wiertarki udarowe profesjonalne mają moc od 600 do ponad 1000 W. Mechanizm elektropneumatyczny, w którym wiertło popychane jest przez sprężone powietrze, ma wiele zalet w porównaniu z mechanicznym. Przede wszystkim zwiększa on prawie trzykrotnie wydajność pracy, nie wymaga wywierania tak silnego nacisku na wiertarkę jak w wypadku udaru mechanicznego, a drgania przenoszone na ciało człowieka są zredukowane. Ma jednak swoje minusy – urządzenia tego typu są znacznie droższe i nie radzą sobie najlepiej z wierceniem w miękkich materiałach, takich jak stal czy drewno.

Młotowiertarki – przeznaczone są do wykonywania otworów w betonie i wyposażone w udar pneumatyczny. Te najmocniejsze mają siłę pojedynczego udaru dochodzącą do 5 J. Istnieją także młotowiertarki akumulatorowe, w których energia udaru może wynieść do 2 J, co jest wystarczające do wywiercenia w betonie otworów o średnicy 2 cm.

Wiertarki stołowe – swoje zastosowanie znajdują zazwyczaj w warsztatach i zakładach przemysłowych. Służą do wykonywania otworów w drewnie, metalu i tworzywach sztucznych. Dzięki temu, że narzędzie jest bardzo stabilne, wykonywane nawierty są bardzo precyzyjne.

Wiertarki magnetyczne – ten typ wiertarki służy do wykonywania precyzyjnych otworów w metalu. Zamontowana do podstawy urządzenia stopa magnetyczna mocuje urządzenie do podłoża, umożliwiając bezpieczną prace niezależnie od położenia narzędzia (w pionie, na skosach oraz nad głową. Narzędzia tego typu wykorzystuje się jest do robót stalowych, instalacyjnych, montażowych, ślusarskich, mostowych i produkcji dźwigów.

Wiertnice diamentowe –to elektronarzędzia służące do wykonywania otworów o średnicy od 25 do nawet 750 mm i dużej precyzji w różnych materiałach budowlanych, zwłaszcza w podłożu mineralnym, m.in. w kamieniu naturalnym. Podczas pracy osprzętem o nasypie diamentowym należy pamiętać o chłodzeniu za pomocą wody.

Parametry wiertarek

Kupując wiertarkę sieciową, należy zwrócić uwagę na moc silnika, maksymalną prędkość obrotową, maksymalną średnicę części chwytowej wiertła, typ zacisku wiertarskiego. Warto też sprawdzić, czy wiertarka ma mechanizm udarowy oraz jakie spełnia dodatkowe funkcje.

Moc – od niej zależy, do jakich prac będzie można wykorzystać dane urządzenie. Moc wiertarek do użytku domowego wynosi od 400 do 1100 W. Do niedużych otworów (o średnicy 6–15 mm) wystarczą wiertarki o mocy 400–650 W. Do otworów o dużej średnicy (robionych np. za pomocą otwornic) oraz do mieszania farb lub zapraw będzie potrzebna wiertarka o mocy minimum 700 W. Przykładowo wiertarką o mocy 400 W możemy wiercić w betonie otwory o średnicy do 20 mm, w stali do ok. 13 mm, a w drewnie do 30 mm. Jeśli zdecydujemy się na urządzenie o mocy 1100 W, wartości te wzrosną odpowiednio do 20 mm, 16 mm i 50 mm. Oczywiście, podane wartości są orientacyjne, warto zatem sprawdzić opis producenta.

Moment obrotowy – to parametr istotny przy wyborze wiertarek, podawany w Nm (niutonometrach). Odpowiednia wartość momentu obrotowego jest niezbędna do wiercenia dużych otworów. Wiertarki udarowe osiągają moment obrotowy o wartości nawet ponad 70 Nm.

Liczba biegów – Wiertarki mają zazwyczaj od jednego do czterech biegów. Odpowiednie operowanie biegami pozwala uzyskać odpowiedni moment obrotowy lub dużą prędkość obrotową.

Prędkość obrotowa – im większa wartość tego parametru, tym większa wydajność narzędzia. Im więcej biegów ma przekładnia, tym większe zakresy prędkości obrotowej można uzyskać. Na najniższym biegu uzyskuje się najwyższy moment obrotowy. Najwyższy bieg służy do wiercenia w bardzo twardych materiałach.

Maksymalna średnica wiercenia – uzależniona jest m.in. od mocy silnika. Ta wartość nominalna określa, jak duże otwory można wywiercić w danym materiale. Producenci zazwyczaj określają maksymalną średnicę wiercenia w trzech podstawowych materiałach: drewnie, metalu i betonie, jeśli wiertarka wyposażona jest w mechanizm udarowy.

Regulacja obrotów – popularne modele wiertarek wyposażane są w proste układy regulacji obrotów (w zasadzie ograniczniki obrotów), które nie zapewniają precyzyjnego utrzymania nastawionej prędkości. Niektóre modele wyposażone są w układ stabilizacji obrotów niezależny od obciążenia, co jest szczególnie przydatne, gdy przy małej prędkości obrotowej występują duże opory. Urządzenia takie mają najczęściej również wyłącznik przeciążeniowy, który zapobiega przegrzaniu silnika pod dużym obciążeniem.

Sprzęgło antyprzeciążeniowe – mechanizm ten zapobiega wykręceniu ręki w wypadku gwałtownego zablokowania wiertła. Układ taki montowany jest głównie w wiertarkach i młotowiertarkach o dużej mocy i momencie obrotowym i znacząco zwiększa bezpieczeństwo pracy takim elektronarzędziem.

Częstotliwość i energia udaru – im większe ich wartości, tym elektronarzędzie jest wydajniejsze. Pierwszy z paramentów oznacza liczbę udarów w ciągu minuty, drugi natomiast podawany jest w jednostce J (dżul).

Typ zacisku wiertarskiego – zwykle występują dwa typy zacisków: tradycyjny trójszczękowy oraz specjalny do wierteł SDS-plus. Wiertarki i wiertarki udarowe wyposażane są w uchwyty trójszczękowe (popularnie nazywane futerkiem), o średnicy mocowania wynoszącej od 1,5 do 13 mm. Mogą być one tzw. samozaciskające (inaczej bezkluczykowe) lub dokręcane za pomocą klucza. Uchwyt samozaciskający jest wygodniejszy przy częstych wymianach wiertła, ale przy pracy z udarem dość często samoczynnie luzuje mocowanie wiertła. W młotowiertarkach o dużej mocy udaru montowane są uchwyty samozatrzaskowe przystosowane do wierteł wyłącznie z końcówką mocującą typu SDS-plus. Średnica części chwytnej wiertła jest zawsze taka sama niezależnie od jego wielkości, a mocowanie odbywa się przez wciśniecie w otwór uchwytu. Na rynku dostępne są też urządzenia z uchwytem uniwersalnym (UBS), który pozwala mocować zarówno wiertła o chwycie walcowym, jak i SDS.

Zasilanie

Jeszcze do niedawna na rynku dostępne były tylko wiertarki zasilane sieciowo, więc ten parametr nie był istotny podczas wyboru maszyny. Jednak od kilku lat producenci elektronarzędzi wprowadzają do swoich ofert wiertarki zasilane akumulatorowo. Ma to oczywiście związek z tym, że technika akumulatorowa idzie bardzo szybko do przodu, regularnie wprowadzane są coraz lepsze, innowacyjne akumulatory, które są w stanie sprostać nowym wyzwaniom. Akumulatorowe elektronarzędzia sukcesywnie wypierają klasyczne, przewodowe konstrukcje. Ma to przede wszystkim znaczenie praktyczne. Zasilana akumulatorem maszyna działa wszędzie, niezależnie od tego, gdzie pracujemy. Wprowadzenie elektronarzędzi tego typu było wręcz rewolucją na rynku profesjonalnym. Wreszcie nie trzeba było rozkładać kabli czy agregatu prądotwórczego. Wraz z rozwojem techniki i upowszechnianiem się elektronarzędzia akumulatorowe zaczęły zdobywać rynek segmentu konsumenckiego. Dziś bez problemu kupić można niedrogie urządzenie, które parametrami roboczymi nie będzie odbiegać od wersji z kablem. Producenci oferują całe „rodziny” elektronarzędzi, obejmujące po kilkanaście czy nawet kilkadziesiąt urządzeń, które mogą być zasilane z jednego akumulatora.

Uchwyty wiertarskie

Bodajże najważniejszym akcesorium niezbędnym do umocowania wierteł, końcówek wiertarskich, a także wszelkiego typu przystawek w maszynie jest uchwyt wiertarski. Możliwe jest to dzięki jego trójszczękowej budowie – centralnie ściągany otwór umożliwia utrzymywanie w obrocie umieszczonego wewnątrz narzędzia. Od funkcjonalności uchwytu w dużej mierze zależy końcowy rezultat pracy wiertarki, choć jest to jednocześnie element najbardziej narażony na uszkodzenia. W takim wypadku uchwyt należy wymienić, gdyż praca z uszkodzonym uchwytem, nawet jeśli jest możliwa, nie będzie wystarczająco efektywna, dokładna i przede wszystkim może być niebezpieczna. Ważne, aby nowy uchwyt prawidłowo dobrać – do typu maszyny i rodzaju operacji, jaką chcemy wykonać. Podczas wyboru uchwytu wiertarskiego należy zwrócić uwagę na następujące parametry:

• zakres średnicy mocowanych wierteł – do wiercenia wiertłami o małych średnicach należy kupić mały uchwyt. Z reguły małe uchwyty stosowane są do metalu i drewna, a ich masa nie obciąża mocno narzędzia; maksymalna średnica mocowania to 16 mm;
• rodzaj mocowania uchwytu do wrzeciona wiertarki – producenci elektronarzędzi stosują w swoich maszynach różne rozwiązania; najbardziej typowym połączeniem jest gwint 1/2 lub 3/8 cala, w niektórych starszych elektronarzędziach można spotkać połączenie uchwytu na stożek B12, w wiertarkach stołowych stosowane są z reguły połączenia na stożek B16 i B18.

Inny uchwyt stosuje się do wiertarkowkrętarek akumulatorowych, gdzie dobre wyważenie elektronarzędzia oraz możliwość szybkiej zmiany oprzyrządowania są ważnymi aspektami jego eksploatacji. Natomiast do pracy z udarem, gdzie niezbędne jest dokładne i stabilne zamocowanie, potrzebny będzie mocniejszy chwyt. Najważniejsze jest jednak to, by sposób ich montażu był jak najbezpieczniejszy, wygodny i szybki. Wyróżnia się dwa rodzaje uchwytów, które warunkują mocowanie niezbędnego osprzętu – uchwyt o zębatym wieńcu oraz wersję samozaciskową.

Zębaty uchwyt wiertarski – nazywany jest również kluczykowym. Jego charakterystyczną cechą jest element mocujący, umieszczony na wrzecionie maszyny. W zależności od zastosowanego gniazda wyróżniamy standardowe, stożkowe gniazda oraz wersję gwintowaną. W tego typu uchwytach osprzęt mocowany jest ręcznie, za pomocą specjalnego klucza – właściwe dokręcenie akcesorium warunkuje prawidłową i bezpieczną pracę elektronarzędzia. Po zabezpieczeniu odpowiednią śrubą możliwe jest wykonywanie czynności, do których niezbędny jest ruch wiertła w prawo bądź lewo. W zestawie z wiertarką znajduje się klucz, dzięki któremu możliwa jest wymiana i prawidłowa instalacja akcesorium wewnątrz uchwytu.

Samozaciskowy uchwyt wiertarski – nie wymaga stosowania żadnych dodatkowych narzędzi ani kluczy. Doskonale sprawdzaj się podczas lekkich prac. Do prac ciężkich i z udarem należy stosować uchwyty samozaciskowe ze specjalną blokadą zapobiegającą poluzowaniu się wiertła, tzw. click. Jednym z najbardziej znanych samozaciskowych uchwytów jest system mocowania SDS. Opracowali go w 1976 r. inżynierowie fi rmy Bosch w celu ułatwienia wymiany akcesoriów roboczych podczas pracy z lekkimi młotami udarowo-obrotowymi. W tej chwili na rynku spotyka się cztery podstawowe typy uchwytów samozaciskowych:

• SDS-Plus – średni zakres wiercenia wynosi 4–16 mm. Idea działania opiera się przede wszystkim na wygodzie montowania poszczególnego osprzętu – przenoszenie energii, możliwe jest dzięki dwóm zębom w uchwycie narzędziowym, które dopasowują się do wypustek na końcu wiertła. Istotna jest także znajdująca się wewnątrz uchwytu wiertarskiego kulka, która blokuje osadzane narzędzie. Prawidłowemu zamontowaniu narzędzia towarzyszy charakterystyczne kliknięcie;
• SDS-Max – wykorzystywany jest w elektronarzędziach, które przeznaczone są do jeszcze bardziej zaawansowanych prac związanych z pracą z udarem. Optymalny zakres wiercenia w tym wypadku, wynosi 25–52 mm;
• SDS-Top lub TeT – średnica uchwytu wynosi 14 mm. To typ rzadko spotykany, stosowany w niektórych produktach fi rm Bosch i Hilti;
• SDS-Quick – średnica uchwytu wynosi ok. 6,5 mm. Jest rzadko spotykany, stosowany we wkrętarkach akumulatorowych Bosch-Uneo.

Uchwyt wiertarski kątowy – to specjalna przystawka umożliwiająca wiercenie pod kątem 90° w stosunku do wrzeciona wiertarki. Zastosowanie go daje możliwość wiercenia w miejscach o ograniczonej dostępności. Adaptery i przejściówki – to niezbędne elementy, umożliwiające korzystanie z dodatkowego osprzętu, takiego jak koronki wiertnicze czy otwornice. Adaptery takie pozwalają na korzystanie z jednej koronki w urządzeniach wyposażonych w różne głowice, np. SDS Plus i SDS Max. W co jeszcze można wyposażyć wiertarkę? Na rynku dostępny jest spory wybór akcesoriów ułatwiających pracę, czyniących je dokładniejszą i efektywniejszą. Do najpopularniejszych należą:

• uchwyt dodatkowy (rękojeść boczna) – umożliwia bezpieczną pracę przy chwycie oburącz;
• ogranicznik głębokości – umożliwia precyzyjne ustawienie głębokości wiercenia;
• eurokołnierz – to specjalny uchwyt o znormalizowanej średnicy 43 mm znajdujący się na obudowie wiertarki. Jest on niezbędny do zamocowania narzędzia na statywie. Umożliwia on również stosowanie różnorodnych przystawek;
• stojak wiertarski – umożliwia ustabilizowanie maszyny w celu precyzyjniejszej pracy;
• przystawka kątowa do pracy w trudno dostępnych miejscach, np. w narożnikach;
• walizka do transportu i przechowywania narzędzia.

Poza tym wielu producentów oferuje różnorodne przystawki, które pozwolą zamienić podręczną wiertarkę we frezarkę, mieszarkę, szlifi erkę, a nawet pompę do wody.

Wiercenie w materiałach

Otwory w drewnie wykonuje się za pomocą wierteł krętych na najwyższych obrotach wiertarki. Wiertła tego typu mają mały skok linii śrubowej, dlatego należy zwrócić uwagę, czy nie zapychają się rowki odprowadzające wióry. W takiej sytuacji trzeba od czasu do czasu wyjąć wiertło z otworu, aby usunąć wióry. Do wiercenia otworów głębokich najlepsze są świdry kręte, a do wykonywania otworów o dużych średnicach środkowce. Przed wywierceniem głębokiego otworu o dużej średnicy dobrze jest najpierw zrobić wiercenie wstępne o mniejszej średnicy. Wiercenie w metalach odbywa się zazwyczaj ze znacznie niższymi obrotami wiertła w stosunku do wiercenia w drewnie. Obrabiany przedmiot należy zamocować w imadle. Wiercić można wiertłami wykonanymi z różnych gatunków stali. Miejsce wiercenia zależy oznaczyć. Wykonywanie dużych otworów poprzedza się wierceniem wstępnym wiertłem o małej średnicy. Podczas wiercenia w stali, ołowiu i aluminium dobrze jest używać oleju chłodzącego, natomiast mosiądz i cynk wierci się na sucho. Podczas wiercenia pod kątem należy uważać, aby wiertło nie zakleszczyło się w materiale lub nie złamało się. Szczególnie podatne na złamania są wiertła cienkie. Najlepsza do tego celu jest wiertarka udarowa. Do wiercenia w materiałach mineralnych należy stosować wiertła z nakładkami z metali twardych lub z węglików spiekanych albo korony diamentowe.