Poziomnice i miary do różnych prac

Podczas rozmaitych prac, czy to na budowie, czy w warsztacie, niezbędne są różnego rodzaju narzędzia pomiarowe – począwszy od zwykłej miary zwijanej lub składanej, przez poziomnicę Wybór odpowiedniego instrumentu pomiarowego zależy od dokładności prac pomiarowych jakie mają być wykonane.

Wiele prac remontowo-budowlanych wymaga najpierw przeprowadzenia odpowiednich pomiarów. Ten etap jest, wbrew pozorom, bardzo istotny. Błędy pomiarowe popełnione już na początku mogą spowodować, że konieczne będzie ponowne wykonanie robót, co będzie wiązało się nie tylko ze stratą czasu, ale przede wszystkim z dodatkowym wydatkiem pieniężnym na ponowny zakup niezbędnych materiałów.

Miary zwijane i składane

Jednymi z najczęściej wykorzystywanych instrumentów pomiarowych są miary zwijane lub składane. Są one dostępne w różnych długościach (od 1 do nawet 200 m). Taka różnorodność pozwala na dobór odpowiedniej miary do konkretnych zastosowań. Nie zawsze zakup długiej miary będzie dobrym wyborem. Czasem może wystarczyć zaledwie kilkumetrowa.

Miary zwijane

Taśmy wykorzystywane w miarach zwijanych wykonywane są najczęściej ze stali. Mogą być pokrywane specjalną powłoką, np. nylonową, która ma za zadanie wzmocnić konstrukcję, zwiększyć trwałość narzędzia, zabezpieczyć je przed zbyt szybkim wycieraniem się podziałki i zapewnić odporność nie tylko na wielokrotne zwijanie, ale również na rozmaite czynniki zewnętrzne. Solidnie wykonana miara sprawdzi się nawet w trudnych warunkach, które często występują na placach budowy.

Końcówka taśmy w miarach zwijanych jest najczęściej wyposażona w metalowy zaczep, który może okazać się przydatny zwłaszcza wtedy, kiedy będziemy zmuszeni dokonać samodzielnych pomiarów. Istotne znaczenie dla trwałości miary ma też mocowanie zaczepu do taśmy.

Miary zwijane zwykle wyposażane są w system automatycznej blokady, który sprawia, że po wysunięciu taśmy na odpowiednią długość ta nie zwija się, lecz pozostaje wysunięta. Taką taśmę możemy ponownie zwinąć dopiero po naciśnięciu odpowiedniego przycisku.

Miary taśmowe zwijane zajmują mało miejsca i mają długość do kilkunastu metrów. (Fot. Proline)

Miary składane

W pomiarach na krótszych odległościach pomocne są miary składane. Taką miarę tworzy kilka odcinków połączonych ze sobą za pomocą specjalnych skuwek, umożliwiających rozkładanie jej do pożądanej długości. Najpopularniejsze są miary składane o długości od 1 do 3 m. Miary składane wykonuje się najczęściej z drewna (np. bukowego) lub tworzyw sztucznych. W odróżnieniu od miar zwijanych maksymalny wysięg bez podparcia jest w tym wypadku zwykle równy całkowitej długości tego narzędzia pomiarowego. W związku z tym składane konstrukcje drewniane lepiej sprawdzą się przy wykonywaniu samodzielnych pomiarów niż metalowe miary zwijane.

Ergonomia pracy miar zwijanych

Dostępne na rynku miary zwijane wyróżniają się ergonomiczną konstrukcją. Ich obudowy są tak konstruowane, aby były stosunkowo niewielkie i wygodnie leżały w dłoni. Producenci miar stosują ponadto rozmaite powłoki, np. gumowe, które mają zwiększyć komfort korzystania z tych narzędzi. Obudowa miary może być wyposażona w specjalne uchwyty czy paski, z wykorzystaniem których możemy zamocować miarę, np. do odzieży roboczej.

Metalowa taśma w większości modeli jest profilowana i kształtem przypomina rozwartą literę „U”, co zapewnia jej większy wysięg bez podparcia. Nie bez znaczenia pozostaje również szerokość taśmy pomiarowej. Szeroka, stosunkowo duża taśma pomiarowa może w wielu wypadkach znacznie poprawić komfort pracy, choć w niektórych zastosowaniach, gdzie pomiary muszą być bardziej precyzyjne, lepiej sprawdzą się miary z wąskimi, cieńszymi i bardziej giętkimi taśmami.

Klasy dokładności ważny parametr

Miary mogą mieć naniesioną skalę zarówno z góry, jak i z dołu taśmy, mogą być metryczne, metryczno-calowe lub mieć naznaczoną dodatkowo skalę, tzw. architektoniczną. Miara składana lub zwijana, zanim trafi do sprzedaży, musi przejść specjalną kontrolę i uzyskać odpowiednie potwierdzenie (legalizację). W naszym kraju za tego typu procedury odpowiedzialny jest Główny Urząd Miar.

Podstawowymi dokumentami precyzującymi parametry techniczne i sposób wprowadzania instrumentów pomiarowych do sprzedaży są „Prawo o miarach. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r.” oraz rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 12 maja 2003 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać materialne miary długości (Dz. U. Nr 97, poz. 880). Zgodnie z rozporządzeniem długości miar (tzw. przymiarów) mogą wynosić 0,5, 1, 1,5, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 lub 9 m lub ich długość musi być całkowitą wielokrotnością 5 m. Inne, niestandardowe długości mogą być stosowane, ale tylko pod warunkiem, że na instrumencie pomiarowym zostanie opisane jego przeznaczenie.

Co więcej, według rozporządzenia długość miary składanej nie może być większa niż 5 m, podobnie jak jednoczęściowych przymiarów sztywnych. Z kolei przymiary wstęgowe plastikowe lub z tworzywa sztucznego nie mogą być dłuższe niż 100 m.

Instrumenty pomiarowe wykonuje się w trzech klasach dokładności, które oznacza się cyframi rzymskimi – I, II i III. Im niższy numer, tym większa dokładność przymiaru. O tym, do której klasy należy dane narzędzie pomiarowe, decydują błędy graniczne dopuszczalne długości nominalnej i długości odcinka podziałki przymiaru zawartego pomiędzy dwoma dowolnymi nienastępującymi po sobie wskazami podziałki. Aby zaliczyć przymiar do odpowiedniej klasy, błędy te nie powinny przekraczać wartości obliczonych zgodnie z wzorami:

• ± (0,1 + 0,1 L) mm – dla klasy dokładności I,
• ± (0,3 + 0,2 L) mm – dla klasy dokładności II,
• ± (0,6 + 0,4 L) mm – dla klasy dokładności III,

gdzie L – długość przymiaru.

Przykład: Miara zwijana o długości 5 m i zaliczana do klasy dokładności II może mieć w rzeczywistości dopuszczalną długość 5 m ± 1,3 mm.

Klasy dokładności powinny uwzględniać też dopuszczalny błąd graniczny elementarnej działki przymiaru. Dla taśmy z „podziałką” milimetrową rzeczywisty milimetr nie może się różnić od nominalnego o więcej niż:

• ±0,1 mm – dla klasy dokładności I,
• ±0,2 mm – dla klasy dokładności II,
• ±0,3 mm – dla klasy dokładności III.

Odpowiednie oznaczenia, związane m.in. z długością nominalną przymiaru, klasą dokładności i producentem narzędzia pomiarowego, powinny zostać odpowiednio naniesione na samym początku taśmy pomiarowej.